محمدابراهیم ایرج پور - دانشیار زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه پیام نور
ندا جعفری - کارشناس ارشد زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه پیام نور

دوره زند و قاجار اگرچه از منظر تاریخی به عصر ما نزدیک تر است ولی میزان تحقیقات اصیل علمی و ادبی این دورانکمتر از زمان های دورتر و قرون پیشین است. دو عامل مهم: یکی کارنامه تاریک قاجاریان در مملکت داری و سیاست ورزیو دیگری تقلید و تکرار در سبک بازگشت ادبی منجر شد تا چنان که باید و شاید هم ادبیات این دوره و هم دیگر شئونتاریخی و اجتماعی این عصر مطالعه و بررسی نشود. حال آنکه چهره ها و آثار سترگ تاریخی و ادبی در این روزگار وجوددارد که حتما نیاز به شناخت و پژوهش جدی دارد.رضا قلی خان هدایت به عنوان یک رجل مهم سیاسی، ادیب فاضل، مورخ سرشناس، شاعر زبردست و سرسلسله خاندانتاثیر گذار هدایت در عصر قاجار و پهلوی، با بیش از ۳۰ جلد کتاب و خدمات فراوان از جمله اولین مدیر دارالفنون طی ۱۸سال به شایستگی شناخته نشده است. او در تهران متولد ولی از کودکی تا جوانی را در شیراز به بالندگی رسید و سپسمنشا خدمات و آثار بسیار شد. یکی از آثار مهم ناشناخته او که تاکنون معرفی و چاپ نشده است، «بیاض هدایت» نام داردکه رضا قلی خان در طی سالیان متمادی، مطالب فراوان از گوشه و کنار در آن جمع آورده و از اشعار و نوشته های خود نیزدر آن به یادگار نهاده است. در این مقاله ضمن معرفی اجمالی «بیاض هدایت»، به خاطرات و اتفاقات زندگی وی در شیراز و یا اشاره هایی که به مناسبت مطالب مختلف به این شهر داشته است خواهیم پرداخت. علاوه بر این، هدایت مثنوی نیمهبلندی در وصف شیراز دارد که برای نخستین بار آن را تصحیح و پیشکش این شهر ادب پرور و علاقه مندان آن خواهیم کرد.

رضا قلی خان هدایت، قاجاریه، شیراز، بیاض هدایت، نسخه خطی، تصحیح