ابوالفضل عبدالهی فرد - استادیار، دانشگاه هنر اسلامی تبریز، تبریز، ایران
ویدا امانی - دانشجوی کارشناسی ارشد، هنر اسلامی دانشگاه هنر اسلامی تبریز، تبریز، ایران

هنر دوره ی قاجار به نوعی حدفاصل بین هنر سنتی ایران و هنر نوگرای ایران است. در این دوره، هنر به مرحله جدیدی واردمی شود. هنر شیشه گری نیز ازجمله این هنرها در دوره قاجار است که از شیوه ساخت سنتی خارج و به شکل صنعتی اجرامی شود. در تولیدات شیشه ای عصر قاجار، وسایل روشنایی، بخش وسیع و مهمی را به خود اختصاص داده است. شمعدان ها وچراغ های شیشه ای به شیوه های مختلف تولید و متناسب باسلیقه مخاطب ایرانی تزیین شده و به بازار عرضه می شده است. ازنمونه آثار این دوره نمونه هایی است که در تالار قانوس موزه قاجار تبریز نگهداری می شود. هدف اصلی این مقالهتجزیه وتحلیل بصری و معرفی نقش مایه های شمعدان های بلورین و بررسی رابطه نقش و فرم آنها است لذا پژوهش درراستای پاسخگویی به این سوالات که تزیینات شمعدان های بلورین از چه نقوش و دوره ای متاثر بوده است؟ نقوش موجود درشمعدان های بلورین دارای چه ویژگی های بصری است؟ تدوین شده است. به این جهت از میان ۷۰ وسیله روشنایی موجود درموزه قاجار تبریز دو نمونه شمعدان بلورین انتخاب و موردبررسی قرار گرفت. مقاله حاضر از نوع کاربردی است که به روشتوصیفی _ تحلیلی موردپژوهش قرارگرفته است و گردآوری اطلاعات بر مبنای مطالعات کتابخانه ای و میدانی است یافته هایپژوهش حاکی از آن است که نقش و نگار در داخل ترنج ها به شکل فرم های ساده شدهی اسلیمی بوده به طوری که بیشترنقوش از خطوط اسپیرال در ترکیبی از خطوط راست و تکثیر آنها در حالت پیاپی و تکی در ترکیب ترنج ها استفاده شدهاست. گل های به کاررفته در این مجموعه آثار گل های سه، چهار، پنج و شش پر است. همچنین در این آثار نقوش انسانی(چهره ناصرالدین شاه)، حیوانی (نقش شیر و خورشید) نیز استفاده شده است و فرم شمعدان ها نیز در نقوش نمایان است.

نقوش تزیینی، شمعدان های بلورین، موزه قاجار تبریز، دوره قاجار