سید جواد مقدسی - دانشیار، گروه زمین شناسی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران
جواد یزدی - دانشجوی کارشناسی ارشد، گروه زمین شناسی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران
طاهره نامدار محمدی - دانشجوی کارشناسی ارشد، گروه زمین شناسی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران

کانسار آهن سیریز در فاصله ۷۵ کیلومتری شمال باختری شهرستان زرند (استان کرمان)، در پهنه ایران مرکزی جای گرفته است. کانی سازی آهن بیشتر به شکل توده های نامنظم، عدسی ها و رگه هایی در واحدهای آهکی- دولومیتی دگرگون شده پالئوزوییک (سازند کوهبنان) و درون اسکارن های تشکیل شده در همبری توده نفوذی گرانیتویید سیریز یافت می­شود. کانسار آهن سیریز ترکیب کانی شناختی ساده ای دارد. مگنتیت، پیریت، کالکوپیریت، هماتیت و هیدروکسیدهای آهن مهم ترین کانه های موجود در این کانسار هستند. توده نفوذی گرانیتویید سیریز از دید سنگ شناختی، شامل واحدهای سنگی مانند کوارتزسینیت، کوارتزمونزونیت، سینیت و سینوگابرو است و ماگمای سازنده آن از نوع کالک آلکالن است. گرانیتویید سیریز از دید زمین شیمیایی در رده گرانیتوییدهای نوع A با منشا گوشته ای (زیررده A۱) قرار می­گیرد. با توجه به ویژگی های سنگ شناختی و کانی شناختی، اسکارن سیریز متشکل از گرانیتویید سیریز به عنوان موتور گرمایی و منشا کانی سازی، پهنه اسکارنی، کانسنگ آهن مگنتیتی توده ای و رگه ای، و سنگ آهک های دولومیتی دگرگون شده (مرمر) است. با نفوذ توده گرانیتویید سیریز، سنگ­های میزبان آهکی- دولومیتی سازند کوهبنان دستخوش دگرگونی همبری ­شده اند و مرمرهای بیشتر آهکی با بافت گرانوبلاستیک تشکیل شده اند. در این مرحله، مجموعه پاراژنزی در سنگ آهک های خالص بیشتر شامل گارنت- ولاستونیت- مرمر (کلسیت) است. در حالی که در سنگ ­آهک های دولومیتی شامل گارنت- کلینوپیروکسن- فلوگوپیت است. کانی های سیلیکات کلسیم (- منیزیم) تشکیل شده در این مرحله بیشتر بدون آب هستند و با کانی سازی آهن همراه نیستند. با گذشت زمان و سرد شدن توده نفوذی گرانیتویید سیریز، سامانه گرمابی- ماگمایی دمابالا دستخوش تغییر و به تدریج کم رمق می شود. تشکیل کانی های اپیدوت، ترمولیت- اکتینولیت، بیوتیت، مسکوویت، کلریت، تالک، کلسیت و کوارتز در پهنه اسکارنی کانسار آهن سیریز می تواند محصول این مرحله از تکامل توده نفوذی و سامانه گرمابی- ماگمایی باشد. کانی سازی آهن بیشتر با مجموعه کانی های ناشی از واکنش های پسرونده مرحله اخیر همراه است که نشانگر نهشت فلزات در ارتباط با کاهش دمای سیال کانه ساز و آمیختگی احتمالی آن با سیال‎های جوی است.

کانسار آهن, کانی سازی اسکارن, زمین شیمی, مگنتیت, گرانیتویید سیریز, زرند