پیمان حیدریان - کارشناسی ارشد، سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور، منطقه جنوب باختری (مرکز اهواز)، اهواز، ایران
علی اژدری - کارشناسی ارشد، سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور، منطقه جنوب باختری (مرکز اهواز)، اهواز، ایران
محمد جودکی - دکترا، سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور، منطقه جنوب باختری (مرکز اهواز)، اهواز، ایران
جواد درویشی خاتونی - کارشناسی ارشد، سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور، منطقه جنوب باختری (مرکز اهواز)، اهواز، ایران
رضا شهبازی - دکترا، مرکز پژوهش های کاربردی سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور، کرج، ایران

توفان  گردوغبار زیان های هنگفتی در ایران، به‎ویژه استان خوزستان به وجود آورده است. از این رو، نیاز مبرمی به پهنه بندی منشاهای گردوغبار به عنوان اولین گام در مبارزه با این توفان‎ها وجود دارد. شناسایی دقیق منشاهای داخلی گردوغبار استان خوزستان، با به کارگیری روش ترکیبی سنجش از دور، GIS و رسوب شناسی هدف مطالعه حاضر است. برای این منظور، داده های مکانی خاک شناسی، کاربری زمین ، اقلیم، شیب (گردآوری از سازمان مربوطه) و رسوب شناسی به عنوان لایه های محدود کننده و لایه پوشش گیاهی، دمای سطح زمین و رطوبت خاک به عنوان لایه های اصلی استفاده شدند. نقشه رسوب شناسی منطقه با نمونه برداری میدانی (۹۰۰ نمونه) و روش های دورسنجی تهیه شد. همچنین لایه های اصلی با اجرای پردازش های محاسباتی لازم روی تصاویر ماهواره لندست ۸ استخراج شدند. لایه های محدودیت برای حذف مناطق بدون پتانسیل تولید گردوغبار به کار گرفته شد. در مرحله بعد وزندهی لایه های اصلی با بکارگیری روش مقایسات زوجی و روش تحلیل سلسله مراتبی فازی (FAHP) صورت گرفت. پس از ضرب هر لایه اصلی در وزن متناظر، تلفیق پایانی لایه ها انجام شد و  نقشه مناطق منشا گردوغبار به دست آمد. برای درستی سنجی نتایج، بازدید میدانی در ۱۸۰ نقطه از منشاها صورت گرفت که گویای دقت بالای مناطق شناسایی شده است. نتایج نشان می دهد که ۹ درصد از مساحت دشت خوزستان، معادل ۳۴۹۲۵۴ هکتار منشاهای تولید گردوغبار هستند. کانون های گردوغبار بر پایه نوع کاربری و مساحت، به ترتیب شامل مراتع تخریب شده، زمین های کشاورزی دیم رها شده، زمین های بدون پوشش، تالاب‎ها و آبگیرهای خشک شده و زمین های کشاورزی آبی هستند.

توفان های گردوغبار, شناسایی منشا گردوغبار, سنجش از دور, رسوب شناسی, سامانه اطلاعات جغرافیایی, استان خوزستان