افشین زهدی - استادیار، گروه زمین شناسی، دانشکده علوم، دانشگاه زنجان، زنجان، ایران
فرهاد عاصمی - دانشجوی کارشناسی ارشد، گروه مهندسی عمران- ژئوتکنیک، دانشکده مهندسی، دانشگاه زنجان، زنجان، ایران
علی لکی روحانی - استادیار، گروه مهندسی عمران- ژئوتکنیک، دانشکده مهندسی، دانشگاه زنجان، زنجان، ایران

در این پژوهش، به منظور تعیین مدل دولومیتی شدن سازند سلطانیه، از یک رخنمون مناسب در ۳۵ کیلومتری جنوب ­باختر شهر زنجان استفاده شده است. سازند سلطانیه در برش مورد مطالعه، ۹۸۵ متر ستبرا دارد که به‎طور همشیب و مشخص روی شیل­ها و ماسه­سنگ­های سازند بایندر قرار گرفته است و در بالا نیز توسط شیل­ها و ماسه­سنگ­های سرخ رنگ سازند باروت پوشیده شده است. توزیع و گسترش دولومیت­های سازند سلطانیه، موازی با رده­بندی و لایه­های رسوبی و دارای گسترش جانبی قابل ملاحظه­ای است. درون لایه­های دولومیتی آثار جلبک­های سبز- آبی (استروماتولیت­ها) و همچنین گرهک و نوارهای چرت به فراوانی شناسایی شده است. بر پایه شواهد صحرایی، سنگ‎نگاری و ژئوشیمیایی (XRD و ICP-OES)، چهار نوع دولومیت، در سازند سلطانیه تشخیص داده شده است، که عبارتند از دولومیت­های ریزبلور یا دولومیکرایت، دولومیت­های متوسط بلور متراکم و نیمه‎شکل دار، دولومیت­های درشت‎بلور نیمه شکل­دار تا بی­شکل و در پایان سیمان دولومیتی پر کننده حفرات سنگ. در این دولومیت­ها، شواهدی از وجود بلورهای دولومیت زین­اسبی یا سدل دیده نشده است. نتایج این پژوهش بیانگر تشکیل این دولومیت­ها در یک محیط دیاژنزی دفنی کم­ژرفا تا به نسبت ژرف توسط سیال‎های دریایی با شوری متوسط (میانگین سدیم ۳۲۵ پی­پی­ام)، در اثر تراوش آب دریای تبخیر شده به درون سکوی کربناته سازند سلطانیه در منطقه مورد مطالعه است. مقادیر پایین استرانسیم (میانگین ۴۷ پی­پی­ام) و به نسبت بالاتر آهن (میانگین ۳۰۸۸ پی­پی­ام) و منگنز (میانگین ۴۵۳ پی­پی­ام) در دولومیت­های درشت بلورتر، احتمالا بیانگر افزایش اندازه بلورهای دولومیت و تبلور دوباره بلورهای دولومیت در طی تدفین است. مقادیر ناچیز باریم (میانگین ۱۲ پی­پی­ام) و نبود دولومیت­های زین­اسبی درون توالی دولومیتی سازند سلطانیه نیز احتمالا بیانگر دخالت نداشتن محلول­ها و سیال‎های گرمابی در طی فرایند دولومیتی شدن کربنات­های سازند سلطانیه در منطقه مورد مطالعه است.

دولومیتی شدن, مدل تراوش, تبلور دوباره, سازند سلطانیه, زنجان