پویا آروین - استادیار، گروه کشاورزی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران
رعنا فیروزه - دانش آموخته دکترای فیزیولوژی گیاهی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران

اتنوبوتانی شاخه ای از دانش بومی است که به شناخت نقش گیاهان یک منطقه در دانش افراد بومی آن منطقه می پردازد و بازیابی سنت های غیرمکتوبی است که درخطر نابودی قرارگرفته است. ازاین رو مطالعه ای جهت شناسایی گیاهان دارویی منطقه راز و جرگلان و استفاده از دانش و تجربه اهالی بومی برای معرفی خواص و موارد ناشناخته گیاهان دارویی موردنظر انجام گرفت. اطلاعات مربوط به جنبه های مختلف گیاهان از قبیل مصارف سنتی، نحوه استفاده و زمان جمع آوری نمونه های گیاهی از افراد بومی باتجربه گردآوری شد. نتایج پژوهش حاضر نشان داد، از تعداد ۸۵ گونه گیاه دارویی، ۱۴ گونه به تیره کاسنیان (Asteraceae) تعلق داشته و پس از آن تیره های نعناعیان (Lamiaceae) با ۱۳ گونه و تیره چتریان (Apiaceae) با ۱۱ گونه در رتبه های بعدی قرار گرفتند. گونه شیرین بیان (Glycyrrhiza glabra L.) با ۲۰۱، آویشن (Thymus transcaspicus) با ۱۹۱ و درمنه (Artemisia siberi Besser) با ۱۷۸ به ترتیب بالاترین میزان گزارش استفاده (UR) را نشان دادند. درمنه با ۰.۷۷، شیرین بیان با ۰.۷۳ و آویشن با ۰.۶۹ بیشترین میزان شاخص فراوانی نسبی ثبت (RFC) را نیز به خود اختصاص دادند. پنج فرم زیستی شامل همی کریپتوفیت (۳۸ گونه)، تروفیت (۱۶ گونه)، فانروفیت (۱۶ گونه)، کامفیت (۱۱ گونه) و ژئوفیت (۴ گونه) بین گونه ها مشاهده شد. بیشترین قسمت دارویی مورداستفاده گیاهان در این منطقه، اندام هوایی آنها بود و کاربرد عمده گیاهان دارویی به ترتیب به درمان بیماری های گوارشی، عمومی، تنفسی و پوستی تعلق داشت. در ارتباط با شاخص اجماع مطلعین (ICF) گروه بیماری های اسکلتی و عضلانی بیشترین میزان این شاخص (۰.۹۶) را در بین سایر گروه ها کسب کرد.

اتنوبوتانی, گزارش استفاده (UR), شاخص کمی فراوانی نسبی ثبت (RFC), شاخص اجماع مطلعان (ICF), راز و جرگلان