مهدی نقی زاده - استادیار، گروه تولیدات گیاهی، دانشکده کشاورزی بردسیر، دانشگاه شهید باهنر کرمان، کرمان، ایران
رزیتا کبیری - دکترا، گروه تولیدات گیاهی دانشکده کشاورزی بردسیر، دانشگاه شهید باهنر کرمان، کرمان، ایران
کبری مقصودی - پژوهشگر پسادکتری، دانشگاه تحصیلات تکمیلی صنعتی و فناوری پیشرفته کرمان، کرمان، ایران

اسید آسکوربیک و ملاتونین به عنوان محرک های زیستی، با تاثیر بر متابولیت های گیاه موجب تحریک بیوسنتز فیتوهورمون ها، تسهیل و افزایش جذب عناصر غذایی، ارتقاء مکانیسم های دفاعی، تحریک رشد ریشه و در نهایت افزایش کیفیت و کمیت محصول تولیدی می شوند. این پژوهش با هدف ارزیابی تاثیر محلول پاشی ملاتونین و اسید آسکوربیک بر عملکرد دانه و موسیلاژ اسفرزه (Plantago ovate Forssk.)، در سال ۱۳۹۹ در گلخانه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی بردسیر دانشگاه شهید باهنر در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار انجام شد. تیمارهای آزمایشی شامل محلول پاشی با آب مقطر (شاهد)، ملاتونین ۱۰۰ میکرومولار، اسید آسکوربیک ۱۰۰ میکرومولار و ملاتونین ۱۰۰ میکرومولار+ اسید آسکوربیک ۱۰۰ میکرومولار بودند. اعمال تیمارهای محلول پاشی از زمان استقرار کامل گیاهچه ها (۴-۳ برگی) تا مرحله رسیدگی فیزیولوژیک دانه ها ادامه یافت (۴ مرتبه به فاصله هر دو هفته یک بار). نتایج نشان داد محلول پاشی ملاتونین و اسید آسکوربیک (کاربرد تکی و یا توام) موجب افزایش معنی دار تعداد پنجه در بوته، تعداد سنبله در بوته، طول سنبله، تعداد دانه در سنبله و وزن هزاردانه اسفرزه شد. بیشترین عملکرد دانه از محلول پاشی ملاتونین (۵۹.۹۸ گرم در مترمربع) و ملاتونین + اسید آسکوربیک (۶۱.۸۵ گرم در مترمربع) بدون اختلاف آماری معنی دار با یکدیگر حاصل شد. محلول پاشی اسید آسکوربیک نیز به طور معنی داری افزایش ۶.۶۱ درصدی عملکرد دانه را در مقایسه با کنترل به همراه داشت. محلول پاشی اسید آسکوربیک، ملاتونین و اسید آسکوربیک + ملاتونین به ترتیب افزایش ۱۲.۲۹، ۱۹.۸۹ و ۲۳.۸۰ درصدی موسیلاژ را در مقایسه با کنترل به همراه داشت. کاربرد ملاتونین به صورت تکی و یا ترکیبی با اسید آسکوربیک، بدون اختلاف آماری معنی داری با یکدیگر، بیشترین تاثیر مثبت را در افزایش درصد موسیلاژ به همراه داشت. میزان عملکرد موسیلاژ در تیمارهای کنترل، اسید آسکوربیک، ملاتونین و نیز ملاتونین + اسید آسکوربیک به ترتیب ۱۰.۰۳، ۱۳.۴۷، ۱۴.۹۴ و ۱۵.۶۴ گرم در مترمربع بود. براساس نتایج بدست آمده می توان بیان داشت محلول پاشی ملاتونین و اسید آسکوربیک توانست عملکرد کمی و کیفی اسفرزه را بهبود ببخشد و در بین تیمارها، کاربرد توام آنها موثرتر بود.

تنظیم کننده های رشد گیاهی, درصد موسیلاژ, محرک رشد, گیاه دارویی