منیره مجلسی - مدیر گروه بهداشت محیط دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی دانشکده بهداشت

مدیریت مواد زائد جامد در شهرهای مختلف ایران به دلیل بافت فرهنگی، جمعیت، اقتصاد، مصرف بی رویه مواد، عدم آگاهی و عدم توجه مردم، عدم احساس مسئولیت، طبیعت ناهمگون و گسترده مواد زائد، عدم اجرای مقررات ، قوانین و کمبود امکانات در عرصه خدمات شهری با مشکلاتی روبرو می باشد. به منظور فائق آمدن بر بسیاری از مشکلات لازم است که اقدامات جدی در امر بهینه کردن مراحل مختلف مدیریت مواد زائد تولید و نگهداری در محل، جمع آوری، حمل و نقل، پردازش و بازیافت و دفن بهداشتی صورت گیرد . در کلیه مراحل مدیریت یکی از کلیدهای موفقیت آگاهی و مشارکت مردمی می باشد. البته این امر مهم در مرحله تولید و نگهداری در محل ا ز اهمیت ویژه برخوردار است که بازتاب آن بر مراحل بعدی یعنی جمع آوری و حمل و نقل و دفع تاثیر گذار است. مکانیزه کردن سیستم جمع آوری راه حلی است در جهت بهینه کردن و اقتصادی کردن سیستم جم عآوری. زیرا جم عآوری متداول (سنتی) مواد زائد شهری کاری بسیار پرزحمت و مشکل است که نسبت به سیستم جمع آوری مکانیزه نیاز به صرف هزینه و کارگر بیشتری دارد. از جمله مهمترین اهداف سیستم مکانیزه جمع آوری در کلان شهری مثل تهران شامل موارد زیر است: کاهش هزینه جم ع آور ی، افزایش فعالی ت های بازیافت مواد، کاهش وسائط نقلیه جمع آوری، کاهش نیاز به کارگر، کاهش اثرات آلودگی حاصل از پارگی و پراکندگی کیسه های زباله، افزایش پاکیزگی شهر، کاهش آسیب ها و صدمات ناشی از تماس کارگران با زباله، که در راستای این اهداف مشارکت شهروندان یکی از کلیدهای مهم موفقیت میباشد. از مهم ترین عوامل موثر بر میزان مشارکت مردم آگاهی ، آموزش و ایجاد انگیزه در آن ها به رو ش های مختلف می باشد، البته آگاهی به تنهایی موثر نم یباشد چون پیامد آگاهی باید تغییر نگرش و در نتیجه تغییر رفتار و اقدام به مشارکت باشد. در روش های آموزش سنتی به مردم گفته می شود که چه کار انجام دهند و مردم تبعیت م یکنند ولی در رو شهای نوین رویکرد از بالا به پایین مردم در تصمیم گیر یها نیز مشارکت دارند لذا پیشنهاد می گردد که مشارکت مردمی در تصمیم گیریها و سیاستگزار یهای مدیریت مواد زائد در محله افزایش یافته و ارتقاء آگاهی و نگرش و تغییر رفتار در آنان با توجه به روش ها و الگوهای جدید دنیا اجرا شود . بعلاوه از طریق پرداخت هزینه برای زباله بیشتر ، مسئولیت تولیدکنندگان زباله گسترش یابد . دفعات جمع آوری دستی بتدریج در محله ها کاهش یافته و برنامه تفکیک مواد زائد در مبداء و بازیافت مواد افزایش یابد . جریمه ها، مجازات و سایر ضمانت های اجرایی در راستای قوانین و آئین نامه های مدیریت پسماندها در مورد متخلفین در محله اجرا شود. در بعضی مواقع جهت پیشبرد اهداف طرح، برنامه ریزی مشارکت اجباری نیز لازم می باشد.

مشارکت مردمی، مواد زائد جامد، دفع مکانیزه زباله و سیستم مکانیزه