احسان سیدمحرمی - دانشجوی دکتری گروه آموزشی زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه آزاد اسلامی، تربت حیدریه، ایران
حمیدرضا سلیمانیان - استادیار گروه آموزشی زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه آزاد اسلامی، تربت حیدریه، ایران
عباس خیرآبادی - استادیار گروه آموزشی زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه آزاد اسلامی، تربت حیدریه، ایران
محمود فیروزی مقدم - استادیار گروه آموزشی زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه آزاد اسلامی، تربت حیدریه، ایران

این نوشتار در پی آن است تا با بررسی حکایت­های هفت ­اورنگ جامی (قرن ۹ هجری) و نیز مرصاد­العباد نجم­الدین رازی (قرن ۷ هجری)، به تبیین دیدگاه سیاسی این دو عارف شهیر بپردازد که عرفانی متفاوت با عرفان عارفان خانقاه­نشین در پیش گرفته ­بودند. هرچند ورود به عرصه سیاست و پیوند با دربار از دیرباز محلی از اختلاف برای  حکما و عرفا بوده ­است، عارفانی همچون عبدالرحمن جامی و نجم­الدین رازی توصیه­هایی را برای بهبود اوضاع اجتماع ارائه داده­اند. آرمان­های سیاسی این دو عارف از چهار جهت قابل بررسی است: چگونگی برگزیدن پادشاه، دیانت و سیاست پادشاه، شیوه سامان­بخشی به اوضاع مظلومان در جامعه، و انتقاد از راهکار حکومت برای کسب درآمد. این پژوهش که به روش توصیفی تدوین یافته، با ذکر نمونه­هایی شاخص از حکایت­های هفت ­اورنگ و با استناد به تعالیم نجم­الدین رازی، در پی این است که آرمان­های سیاسی این دو عارف را که به لحاظ شرایط اجتماعی در دو دوره متفاوت می­زیسته­اند، بررسی کند تا تفاوت نقش­آفرینی آنها و دلیل ورودشان به عرصه فعالیت­های سیاسی مشخص گردد. نتایج حاصل از این پژوهش نشان می دهد که به علت شرایط اجتماعی متفاوت در این دو عصر، تفاوت­های بنیادی در اندیشه سیاسی این دو عارف قرن­های ۷ و ۹ هجری وجود دارد.

سیاست, عرفان, جامی, نجم الدین رازی