آبهای زیرزمینی عمیق و ارزیابی کلی وضعیت فلات ایران و به ویژه استان سیستان و بلوچستان از لحاظ وجود منابع آب زیرزمینی عمیق

علاوه بر مدیریت مصرف، سرمایه گذاری بر روی منابع آب جدید که به صورت ناشناخته در زیر زمین وجود دارند می تواند در تامین بخشی از نیاز آب مصرفی کشور کارگشا باشد. در این مطالعه ابتدا با مطالعه گسترده تجربیات جهانی، ویژگی ها، محدویت ها و مزایای استفاده از منابع آب زیرزمینی عمیق ارائه شده و در گام بعدی وضعیت استان سیستان و بلوچستان منابع آب زیرزمینی عمیق مورد ارزیابی قرار گرفته است. بدین منظور برخی از اساسی ترین خصوصیات زمین شناسی و هیدروژئولوژی از قبیل شرایط تشکیل آبخوان، هیدرواستراتیگرافی، هندسه آبخوان، سرعت حرکت آب زیرزمینی، زمان ماندگاری، تجدیدپذیری، سن، منشا، تخلخل، هدایت هیدرولیکی، حجم ذخیره آبخوان و خصوصیات کیفی آبخوانهای بزرگ دنیا از جمله حوضه آرتزین بزرگ در کشور استرالیا و سیستم نوبین در شمال افریقا مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. همچنین برخی از موارد مهم در زمینه های مختلف از جمله محدودیت ها و مزیت های استخراج و بهره برداری و همچنین پیامدهای زیست محیطی بهره برداری از آب های زیرزمینی عمیق در کشورهای مختلف مورد بررسی قرار گرفت. نتایج بررسی های انجام شده بر روی شرایط زمین شناسی، و هیدروژئولوژی آبخوانهای بزرگ دنیا و مقایسه آن با شرایط زمین شناسی ایران نشان می دهد که بهطور کلی فلات ایران دارای زمین شناسی پیچیده و متشکل از بلوک های زمین شناسی متعددی می باشد. از این رو، متمرکز نمودن بررسی ها و مطالعات مربوط به شناسایی و اکتشاف آب و آبخوانهای عمیق در مقیاس محدود، معقول تر به نظر می رسد. مقایسه نتایج بدست آمده از بررسی های اجمالی خصوصیات زمین شناسی و هیدروژئولوژی استان سیستان و بلوچستان حاکی از احتمال دارا بودن پتانسیل های تشکیل آبخوان در مقیاس محدود در تشکیلات زمین شناسی جوان و به ویژه در رسوبات ضخیم لایه کواترنری در قسمت هایی از حوضه های هامون-هیرمند، هامون-ماشکیل، هامون-جازموریان و همچنین در سازندهای سخت حوضه کویر لوت می باشد که اظهار نظر دقیق تر نیازمند اکتشاف و مطالعات تکمیلی است. در محدوده حوضه بلوچستان جنوبی به دلیل سکانس بسیار ضخیم لایه فلیش های دانه ریز و گسل های تراستی فراوان، بطور کلی پتانسیل تشکیل آبخوان کمتر بوده و جهت بررسی های تکمیلی از اهمیت کمتری برخوردار است.

Keywords:

دکترای هیدروژئولوژی دانشگاه شیراز , دفتر برنامه ریزی کلان آب و آبفا , وزارت نیرو