مریم تاج بخشیان - دانشجوی کارشناسی ارشد، گروه زمین شناسی، دانشکده علوم پایه، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران
محمد حسین محمودی قرایی - دانشیار، گروه زمین شناسی، دانشکده علوم پایه، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران
اسدالله محبوبی - استاد، گروه زمین شناسی، دانشکده علوم پایه، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران
رضا موسوی حرمی - استاد، گروه زمین شناسی، دانشکده علوم پایه، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران
ایرج اجلالی - کارشناس ارشد، واحد حفاظت، ایمنی و بهداشت محیط زیست (HSE)، شرکت پالایش گاز شهید هاشمی نژاد، سرخس، ایران

هیدروژئوشیمی آب های سطحی و زیرزمینی راهنمای مناسبی برای تشخیص واکنش های انجام شده در آبخوان و همچنین شناسایی عوامل آلاینده طبیعی و انسان زاد موثر بر منابع آب است. ۱۷ نمونه آب برای بررسی کیفیت آب های زیرزمینی و سطحی موجود در منطقه پالایشگاه گاز شهید هاشمی نژاد، در شمال خاور شهر مشهد و در فاصله ۳۵ کیلومتری شهرستان سرخس مورد مطالعه قرار گرفت و غلظت آنیون ها و کاتیون های اصلی، میزان pH، دما، هدایت الکتریکی و میزان کل مواد جامد محلول در آنها تعیین شد. با استفاده از نمودار Piper نوع و رخساره سدیم سولفاتی و سدیم کلروری برای منابع آب مورد مطالعه تعیین شد. نمودار های ترکیبی Ca۲+/Mg۲+ در برابر Mg۲+ و Ca۲+/Ca۲++Mg۲+ در برابر SO۴۲-/SO۴۲-+HCO۳-و همچنین میزان سختی کل و فشار گاز CO۲،انحلال کربنات ها را تایید کرد. نسبت های یونی Na+/Na++Cl-، Ca۲+/Ca۲++SO۴۲-، HCO۳-/Σ anions، HCO۳-/SiO۲، SiO۲/Na++K+-Cl-، Na++K+ و SO۴۲-+Cl- نیز عواملی مانند تبادل یونی، انحلال ژیپس، هالیت و سولفات های سدیم و پتاسیم و هوازدگی کربنات ها و سیلیکات ها را به عنوان مهم ترین عوامل موثر بر ترکیب شیمیایی منابع آب منطقه مشخص کرد. بر طبق نمودارهای Log(aCa۲+/a(H+)۲) و Log(aMg۲+/a(H+)۲) در برابرLog (aNa+/a(H+)۲)  که برای مشخص کردن کانی های سیلیکاتی محلول در آب استفاده می شوند، به غیر از دو نمونه که در محدوده کانی کلینوکلر قرار گرفته اند، دیگر نمونه های مورد مطالعه انحلال کانی کائولینیت را نشان می دهند. محاسبه نمایه های اشباع با استفاده از نرم افزار PHREEQC، مشخص کرد که در همه نمونه ها کانی کلسیت، دولومیت و آراگونیت حالت فوق اشباع، کانی هالیت و انیدریت تحت اشباع و کانی ژیپس هر سه حالت فوق اشباع، تحت اشباع و تعادل را دارد. نمودارهای Schoeller و Wilcox کیفیت نامناسب را برای منابع آب برداشت شده برای مصارف آشامیدن و کشاورزی نشان دادند. در واقع منابع آب منطقه به دلیل حضور سازندهایی با قابلیت انحلال بالا که در سطح وسیعی رخنمون دارند کیفیت مناسبی نداشته است و از سویی سطح ایستابی به نسبت کم ژرفا و دمای بالای محیط نیز سبب تشدید آن می شود. با توجه به نتایج به دست آمده عوامل طبیعی نقش اصلی بر کیفیت منابع آب منطقه داشته اند.  

هیدروژئوشیمی, پالایشگاه گاز هاشمی نژاد, Piper, PHREEQC, Schoeller, WilCox, نسبت یونی