حسین حاجی علی بیگی - استادیار، گروه زمین شناسی، دانشکده علوم زمین، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران

منطقه گسلی ژرف بالارود با روند خاوری- باختری بخشی از گسل جبهه کوهستانی در شمال اندیمشک است که منطقه لرستان (در شمال) را از منطقه فروافتادگی دزفول (در جنوب) جدا می کند. این ساختار به صورت یک منطقه گسلی، تاقدیس های زیرسطحی و سطحی را تحت تاثیر قرار داده است. در این پژوهش، برای برخی از این تاقدیس ها، بر پایه اطلاعات چاه، مقطع لرزه نگاری بازتابی تفسیر شده و برداشت صحرایی، مقطع عرضی رسم شد. از این مقاطع برای تحلیل هندسی تاقدیس ها و تعیین الگوی دگرریختی و زمین ساختی این منطقه گسلی استفاده شد. تاقدیس ها با طولی کمتر از ۱۰۰ کیلومتر، دارای آرایش پوششی و انواع سازوکار چین خوردگی، شامل جدایشی، انتشار گسلی و خم گسلی هستند. این تغییر سبک دگرشکلی و گوناگونی چین خوردگی به بود و یا نبود افق های جدایشی حدواسط، حضور و چگونگی عملکرد منطقه گسلی بستگی دارد و در کنترل آن است. چین ها نامتقارن، غیرهارمونیک، غیراستوانه ای، پیچیده، با همگرایی به جنوب باختر و سطح محوری هلی کوییدالی هستند. تاقدیس های لرستان نسبت به فروافتادگی دزفول بیشتر چین خورده هستند و کوتاه شدگی به نسبت بیشتری یافته اند. حرکت امتدادلغز با مولفه چپ گرد گسلش پی سنگی، سطح گسل را به فرم هلی کوییدالی در آورده است. شناسایی سازوکار متفاوت تاقدیس ها حدفاصل سه مدل اصلی چین خوردگی مرتبط با گسلش و نتایج تعیین سبک هندسه آنها این فرم را تایید می کند. سوی کلی شیب گسل به سوی شمال است و با افزایش ژرفای شیب به تدریج افزایش می یابد تا نزدیک پی سنگ، قائم یا نیمه قائم می شود. گسل در یک سامانه راندگی از نوع شیبراهه فرودیواره با همگرایی مایل قرار گرفته که با عضو دیگر این سامانه (منطقه گسلی راست گرد کازرون)، در حاکمیت زمین ساخت دندانه ای ناشی از همگرایی زبانه صفحه عربی است. در طول شیبراهه یک منطقه انتقالی شکل می گیرد که بسیاری از فرایندهای زمین شناسی ساختمانی و سازوکار های زمین ساختی در طول این بخش با یکدیگر متفاوت است. منطقه گسلی بالارود پیوسته نیست بلکه آرایش پوششی دارد و احتمالا با گسل های برشی پی سنگی بسیاری (مانند گسل α، به موازات تاقدیس کبیرکوه) بریده و جا به جا شده است.

بالارود, کمربند ساده چین خورده زاگرس, گسل پی سنگی, منطقه گسلی ژرف