طوبی صالحی - دانشجوی کارشناسی ارشد، دانشکده علوم پایه، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران
مجید قادری - دانشیار، دانشکده علوم پایه، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران
نعمت اله رشیدنژاد عمران - استادیار، دانشکده علوم پایه، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران

کانسار روی- سرب- مس (نقره) گمیش تپه در شمال باختری کمربند آتشفشانی- نفوذی ارومیه- دختر و در ۹۰ کیلومتری جنوب باختر زنجان قرار دارد. رخنمون های سنگی منطقه معدنی شامل توالی های آتشفشانی- رسوبی و رسوبی الیگومیوسن، گنبد نیمه ژرف داسیتی و آتشفشانی های ریوداسیتی پلیوسن و دایک هایی با ترکیب آندزیت پورفیری است. کانه زایی اصلی در کانسار گمیش تپه در امتداد گسل و شکستگی های عادی با روند شمال خاوری- جنوب باختری رخ داده که به سه مرحله برش های گرمابی، رگه- رگچه های سیلیسی- سولفیدی و سیلیسی- سولفیدی- کربناتی و رگه- رگچه های تاخیری نواری غنی از سیلیس و اسپکیولاریت قابل تقسیم است. سنگ های میزبان کانه زایی شامل کریستال لیتیک توف داسیتی، گنبد نیمه ژرف داسیتی و به ویژه توف اسیدی است. پاراژنز کانی شناسی در این کانسار از پیریت، آرسنوپیریت، کالکوپیریت، بورنیت، گالن، اسفالریت فقیر از آهن، تتراهدریت، تنانتیت و اسپکیولاریت تشکیل شده است. دگرسانی های مهم در منطقه معدنی شامل دگرسانی های سیلیسی، سیلیسی- سولفیدی، سریسیتی، کربناتی، آرژیلی و پروپیلیتی است. با توجه به الگوی توزیع و پراکندگی عناصر در نمونه های مواد معدنی، در میان فلزات پایه، بالاترین تمرکز عناصر مربوط به روی، سرب، مس و نقره است. میانگین عیار عناصر در رگه های کانه دار، ۶ درصد روی، ۴ درصد سرب، ۲ درصد مس، ۸۸ ppm نقره و ۴۴ ppb طلاست. بر پایه مطالعات ریزدماسنجی میانبارهای سیال بلورهای کوارتز مربوط به مرحله اول و دوم کانه زایی، دمای همگن شدگی ۲۶۰ تا ۳۶۷ درجه سانتی گراد، درجه شوری ۱/۹ تا ۹/۱۶درصد معادل وزنی نمک طعام و ژرفای تقریبی کانه زایی ۹۵۶ متر در زیر سطح ایستابی دیرین، به دست آمده است. با توجه به درجه شوری میانبارهای سیال کانسار گمیش تپه و میزان بالای فلزات پایه، به نظر می رسد کمپلکس اصلی حمل کننده فلزات پایه و نقره، کمپلکس های کلریدی هستند. شواهد میانبارهای سیال، برش های گرمابی، بافت های نواری- قشرگون- کلوفرمی و سیلیس های بی شکل نشان می دهند که پدیده جوشش، عامل اصلی در ناپایداری این کمپلکس ها و ته نشینی کانه ها بوده است.

کانسار اپی ترمال روی- سرب- مس (نقره), توده نیمه ژرف داسیتی, الیگومیوسن, گمیش تپه, زنجان