محمد تقی ذاکری - دانش آموخته دکتری تاریخ اهل بیت (ع)، مجتمع آموزش عالی تاریخ، سیره و تمدن اسلامی، جامعه المصطفی العالمیه،قم،ایران
عمیدرضا اکبری - دانشجوی دکتری علوم قرآن و حدیث دانشگاه قم،قم،ایران

ابوالمفضل شیبانی (م. ۳۸۷ق) از جمله راویان پرکاری است که روایات پرشماری در منابع حدیث و کلام فرق اسلامی دارد و حتی جمعی از بزرگان فریقین او را به حافظ بودن می ستایند. با وجود این، گاه دخل و تصرفات غیرمتعهدانه ای در نقل روایات و اسناد داشته و جمعی از رجالیان متقدم مانند جمع زیادی از مشایخ نجاشی و برخی از بزرگان عامی سده چهار و پنج همچون دارقطنی و برخی از شاگردان روایی شیبانی او را تضعیف کرده اند. از امامیه نیز بزرگانی چون ابن غضائری او را متهم به سندسازی می کند. اما جمعی از عالمان سده های اخیر، پیشنیان رجالی را به تندروی یا تاثیرپذیری از نگرش های کلامی عامه در تضعیف متهم کرده اند. بنابراین، مساله اصلی مقاله، یافتن راه هایی برای قضاوت در این اختلافات است. یافته تحقیق آن است که نقد های این عالمان بر تضعیفات پیشینیان نا تمام است و با روش هایی تاریخی مانند ابحاث طبقاتی و بررسی های تطبیقی منابع می توان برخی از تحریفات شیبانی را کشف کرد. همچنین شیبانی مانند برخی از جریان های حدیثی رقیب امامیه، گاه با مقابله به مثل، اسنادی ساختگی در تایید مذهب ارائه داده است.

ابوالمفضل شیبانی, جعل سند, تحریف, میراث حدیثی, رویکرد رجالیان