کنکاشی در حدیث ضحضاح از نگاه فریقین

مساله ایمان حضرت ابوطالب عموی بزرگوار پیامبرJ از دیرزمان مورد منازعه شیعه و اهل سنت بوده است. در یک سو علمای شیعه عقیده دارند که جناب ابوطالب با ایمان به شریعت محمدJ از دنیا رفته است. در آن سوی گمان اهل سنت بر این است که وی ایمان نیاورده و با حال کفر درگذشته است. مستند اصلی زعم کفر ابوطالب که مبنای فکری مورخان، مفسران و متکلمان اهل تسنن قرار گرفته و به ادنی مناسبت در آثار تاریخی، تفسیری و کلامی خود دنبال کرده اند، حدیث معروف ضحضاح است که در مصادر اولیه حدیثی و ثانویه آنان به چشم می خورد. مدلول روایت این است که ابوطالب کافر از دنیا رفته، ولی به خاطر نصرت و حمایت وی از پیامبرJ و با شفاعت آن حضرت از درک اسفل دوزخ، به سطح روئین جهنم یعنی ضحضاح منتقل شده است و در حقیقت با تبدیل مرحله شدید به خفیف مشمول کاهش عذاب گردیده است. موضع دانشمندان شیعه در برابر حدیث ضحضاح این است که این روایات به لحاظ سند ضعیف و از جهت فصاحت مخدوش و از نظر دلالت با یکدیگر متهافت است و ساحت ابوطالب مبرای از رذیله کفر است. این نوشته تلاش دارد تا با روش نقلی حدیث پژوهشی پرده از واقعیت حدیت ضحضاح و حقیقت دلالت آن بردارد تا گوشه ای از حقیقت پنهان در ورای این گونه احادیث که دست ساخته حاکمان جور و جفا و دست مایه برخی از ناآگاهان است روشن گردد.

Keywords:

روایات , حدیث ضحضاح , تفسیر قرآن , ایمان ابوطالب , شیعه , اهل سنت