محمود صیدی - استادیار گروه فلسفه و حکمت دانشگاه شاهد، تهران، ایران.
محمد جواد پاشایی - استادیار گروه فلسفه و حکمت دانشگاه شاهد، تهران، ایران

شادی و غم از مهمترین و اساسی ترین حالاتی هستند که برای هر فردی در زندگی ­اش عارض می شوند. درمیان متفکران مسلمان، ابن سینا برای تحلیل و بررسی این کیفیت نفسانی، بسیار کوشیده و این دو مقوله را درپرتو رابطه نفس ناطقه با بدن و نیز حالات روح بخاری بررسی کرده است. پژوهش حاضر حول سه محور اصلی بدین شرح صورت گرفته است: نخست، تبیین حقیقت شادی و غم، و این مسئله که لذت با شادی و غم با درد، رابطه ­ای مطابق دارد و عروض یکی از حالات، مستلزم عروض حالت دیگر به انسان است؛ دوم، چگونگی عروض شادی و غم در نفس انسان که در این حوزه، بوعلی شادی و غم را از دو جهت، عارض بر انسان دانسته است: یکی تصورات نفسانی و دیگری عوارض بدنی؛ سوم، تاثیر شادی و غم بر سلامت و بیماری انسان، بدین شرح که این دو مقوله به ­دلیل اثرگذاشتن بر روح بخاری، نقشی مهم در سلامت انسان ایفا می کنند. ازنظر ابن سینا مکررشدن شادی به بروز شادی بیشتر در انسان و تکرار غمناک ­بودن به ناراحتی و غم بیشتر در او می انجامد. از دیگر یافته­ های این پژوهش، تقسیم­ کردن شادی و غم بر سه قسم حسی، خیالی و عقلی را می ­توان ذکر کرد.

ابن سینا, شادی, غم, نفس ناطقه, بدن, روح بخاری