منوچهر توسلی نائینی - دانشیار گروه حقوق، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران. رایانامه: tavassoli@ase.ui.ac.ir

زمینه و هدف: حضور اتباع بیگانه در ایران تحت عناوینی مانند مسافر، دیپلمات، پناهنده، مهاجر، آواره و ارتکاب جرائم توسط بعضی از آنان در قلمرو ایران که در سال های اخیر نمود بیشتری یافته، این سوال را مطرح می سازد که چگونه اصل صلاحیت سرزمینی که در ماده ۳ قانون مجازات اسلامی تصریح شده را در مورد این افراد اعمال نمود و آیا می توان استثنائاتی را بر آن وارد نمود؟ بر اساس ماده اخیر «قوانین جزایی درباره کلیه کسانی که در قلمرو حاکمیت زمینی، دریایی و هوایی جمهوری اسلامی ایران مرتکب جرم می شوند اعمال می شود...» طبق این ماده قانونی صلاحیت دادگاه های جزائی محدود به حدود یک کشور بوده و دادگاه ها به تمام جرائمی که در یک کشور وقوع یابد، صلاحیت رسیدگی دارند؛ اعم از اینکه ارتکاب جرم توسط یکی از اتباع آن کشور و یا از اتباع کشورهای دیگر واقع شده باشد. روش: مطالعات در این پژوهش به صورت کتابخانه ای و بر اساس روش توصیفی- تحلیلی به طبع قلم تقریر یافته است. یافته ها و نتایج: اجرای اصل مقرر در قانون مجازات اسلامی در عمل با استثنائاتی روبه رو است. ازجمله این استثناءها می توان به مصون بودن دیپلمات های خارجی از قوانین کیفری ایران، ارتکاب جرائم بین المللی توسط خارجیان در ایران و دارا بودن شرایط استرداد مجرمین در مورد مجرمی که در ایران در حال محاکمه است و… اشاره نمود. تحقیق اخیر چگونگی برخورد نظام کیفری کشور ایران با ارتکاب جرم فرد تبعه خارجه را بررسی و مشخص می نماید، نظام کیفری ایران هماهنگ با تحولات جامعه جهانی در زمینه برخورد با جرائم بیگانگان در قلمرو خود عمل می کند.

اتباع بیگانه, جرم, صلاحیت سرزمینی, ایران, استرداد مجرمین