حامد فرشباف آقاجانی - تهران دانشجوی دکتری مکانیک خاک و پی، دانشگاه علم و صنعت ایرا
احمد دباغیان مقدم - مدیر بخش سد و شبکه، مهندسین مشاور آتی نگار عمران آنو، تبریز
حمید فرشباف آقاجانی - دانشجوی کارشناسی ارشد مکانیک خاک و پی

یکی از عوامل تهدیدکننده ایمنی و پایداری سدها، وقوع انحلال در توده سنگ بستر پی است. در سد مخزنی ارباتان، انحلال توده پی باعث ایجاد مشکلات فراوانی در بهرهبرداری از این سد شده است. در اثر وقوع این پدیده، فرونشست قابل توجهی درمحل محور سد و همچنین در ناحیه پائین دست به مقدار 2/3 متر اتفاق افتاده است. علاوهبر این، آب مخزن از طریق مجراهای ایجاد شده در لایه نمک جریان یافته و از چشمهها واقع در فاصله 1500 متری خارج میشود. در این مقاله نحوه وقوع اینپدیده و عوامل ایجا دکننده آن مورد بررسی قرار گرفته است. بر اساس بررس یهای انجام یافته، در بستر مخزن سد و در عمق 35متری یک لایه نمک با استعداد انحلال پذیری قرار گرفته است که در مرحله مطالعات دیده نشده بود. بعد از آ بگیری این سد، آب از میان لایههای ژیپسی مخزن به داخل زمین نفوذ کرده و به لایه نمک میرسد. انحلال نمک باعث ایجاد فضای خالی وایجاد پدیدههای مخرب مانند فرونشست منطقه و همچنین فرار آب شده است. نتایج آزمای شهای نفوذپدیری نیز نشا ندهندهبالابودن مقدار آ بگذری لایه نمک در این ناحیه است. د رحال یکه در محل پیشنهادی برای احداث محور جدید سد در داخلمخزن، نفوذپذیری لایه نمک خیلی پائین بوده که نشاندهنده عدم پیشروی جبهه انحلال به محور پیشنهادی است.

سد ارباتان، لایه نمک، انحلال، فرونشست، گچ