سیدامیر جهادی - استادیار ادبیات فارسی دانشگاه کرمان

یکی از ادوار مهم و، در عین حال، کم تر شناخته شده تاریخ ادبیات فارسی در زمینه ترسل و دبیری عصر تیموری است. در این مقطع تاریخی منشیان بزرگ و نامداری چون عبدالواسع نظامی هروی، یوسف اهل، محمدعلی بن جمال الاسلام، معین الدین اسفزاری، ملاحسین واعظ کاشفی، شهاب الدین عبدالله مروارید (بیانی کرمانی)، خواجه جهان، جامی، و خواندمیر ظهور کردند و آثار ارزشمند و مهمی در انشا و نامه نگاری برجای نهادند؛ آثاری که برخی از آن ها، مانند ریاض الانشاء قاوان و منشآت جامی، صرفا مجموعه منشآت دیوانی یا اخوانی کاتبان اند و گروهی نیز، مانند ترسل اسفزاری و مخزن الانشاء کاشفی، به بیان مبانی نظری دبیری و کتابت همراه با نمونه نامه ها پرداخته اند. در این مقاله، علاوه بر آشنایی با جریان کلی کتابت و دبیری در عصر تیموری و بیان موازین نظری و عملی ترسل و انشا در این عصر، به معرفی محتوایی، سبکی، و ساختاری آثار ممتاز ترسل و انشا نیز پرداخته شده است تا نمایی کلی از کتابت این دوره و میزان تقلید یا نوآوری منشیان به دست داده شود.

ترسل, عصر تیموری, کتابت و انشا