محمد نمازی - استاد ممتاز، گروه حسابداری، دانشکده اقتصاد، مدیریت و علوم اجتماعی، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران.
زهرا سادات حسینی - دانشجوی دکتری، گروه حسابداری، دانشکده اقتصاد، مدیریت و علوم اجتماعی، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران.

هدف: هدف این پژوهش آن است که بر اساس نظریه های اقتضا و نوآوری بررسی کند که چه سازه هایی باید در اجرای موفق سیستم های هزینه یابی انتخاب شوند و چرا بین تئوری و عمل این سیستم ها فاصله وجود دارد؟ در این راستا تاثیر عوامل سازمانی، تکنولوژی، محیطی، هزینه ای و سایر عوامل مربوط به سیستم PFABC به عنوان سومین و جدیدترین سیستم ABC بررسی شدند. روش: این پژوهش در زمره پژوهش های کمی و پیمایشی قرار می گیرد. جامعه آماری بررسی شده، کلیه شرکت های بورس اوراق بهادار تهران بود. پس از توزیع ۴۵۰ پرسش نامه به مدیران شرکت ها در سال ۱۳۹۷، در نهایت ۲۶۲ پرسش نامه قابل استفاده و تکمیل برای تجزیه و تحلیل جمع آوری شد. برای آزمون فرضیه ها، از معادلات ساختاری و نرم افزارهای SPSS و SMARTPLS استفاده شد. یافته ها: نتایج پژوهش نشان داد که کلیه سازه های مرتبط با عوامل سازمانی، تکنولوژی، محیطی و هزینه ای، بر اجرای سیستم هزینه یابی PFABC تاثیر معنادار و مثبتی دارند و این یافته ها، شواهد تجربی برای تایید نظریه های اقتضا و نوآوری، محسوب می شوند. عوامل محیطی با ضریب ۹۹۷/۰ دارای بیشترین تاثیر است و پس از آن، عوامل هزینه ای (۹۹۶/۰)، عوامل تکنولوژی (۹۹۳/۰) و عوامل سازمانی (۹۸۱/۰) قرار دارند. بین سازه های مرتبط با سایر عوامل (تمایل به صرفه جویی، یکپارچگی سیستم و زمان پیاده سازی سیستم) و اجرای سیستم هزینه یابی PFABC رابطه مهم و معناداری وجود ندارد. نتیجه گیری: یافته های پژوهش، عوامل مهم و ایجادکننده شکاف بین تئوری و عملکرد سیستم هزینه یابی PFABC را نمایان کرده است و نشان می دهد که ABC، TDABC و PFABC به ترتیب در ۱/۶ درصد، ۰۴/۰ درصد و صفر درصد شرکت های بورسی پیاده شده ‎اند. از این رو، بین تئوری و عملکرد این سیستم ها شکاف زیادی وجود دارد.

سیستم هزینه یابی PFABC, عوامل سازمانی, عوامل تکنولوژی, عوامل محیطی, عوامل هزینه ای