عماد رحمانیان - دکتری، گروه مدیریت بازاریابی، دانشکده مدیریت، دانشگاه تهران، تهران، ایران.

هدف: خبر جعلی مفهومی قدیمی است که در دنیای امروز بار دیگر در کانون توجه قرار گرفته است؛ اما در ادبیات بازاریابی و رفتار مصرف کننده ایران، کمتر به این موضوع پرداخته شده است. خبر جعلی در بازاریابی و رفتار مصرف کننده به پدیده زیان باری بدل شده و ممکن است به برندها و شرکت ها آسیب برساند. هدف این پژوهش شناسایی و ارائه انواع خبر جعلی موجود در بافت مصرف ایران و ابعاد آن است. روش: در این پژوهش کیفی و بنیادین، داده ها با مصاحبه های نیمه ساختار یافته به صورت میدانی جمع آوری شدند. جامعه هدف، کاربران شبکه های اجتماعی در ایران بودند. روش نمونه گیری قضاوتی، غیراحتمالی و گلوله برفی بود و با توجه به اشباع تئوریک، ۱۶ مصاحبه انجام شد. تحلیل داده ها با استفاده از نسخه ۸ نرم افزار اطلس تی آی انجام شد. یافته ها: در پژوهش حاضر برای نخستین بار، ۵ نوع خبر جعلی در بافت مصرف ایران شناسایی شد. پیش از این دو نوع شبه علم و تئوری توطئه در ادبیات سیاسی خارج از ایران مشاهده شده بود؛ اما خبر جعلی سلامت، ضدیت با علم و نزدیکی به نظام سیاسی حاکم برای نخستین بار در ادبیات بازاریابی معرفی شده است. نتیجه گیری: با توجه به نوآورانه بودن یافته ها، این یافته ها می واند برای بازاریابان و پژوهشگران حائز اهمیت باشد. پذیرش خبر جعلی به عنوان اطلاعات موجود در بافت مصرف کشور، نوع شناسی آن و اتخاذ گام های مناسب برای ارائه اطلاعات به مصرف کننده، به حفظ وجهه و تصویر برند و محصول کمک می کند.

خبر جعلی, نوع شناسی, شبکه های اجتماعی, تحلیل تم, مردم نگاری