زهرا دری - استادیار دانشگاه آزاد واحد کرج

یکی از مباحث مهم نقد ادبی پرداختن به بن مایه های ادبیات داستانی است. بن مایه ها را از جهت اهمیت و نقشی که در داستآن ها اعم از منظوم یا منثور دارند می توان به دو دسته بن مایه های ایستا و بن مایه های پویا تقسیم بندی کرد. توصیف ها در عین حال که انواع مختلفی را در بر می گیرند (توصیف بیانی از داستان است که راوی با نظرگاه خود به ترسیم محیط، اشیاء، سیمای ظاهری و باطنی شخصیت ها می پردازد)، از بن مایه های ایستا به حساب می آیند و از این جهت که کنش و رویداد محسوب نمی شوند، در برابر بن مایه های روایی که در سیر علی و معلولی قرار می گیرند، قابل حذف اند. اما این بدین معنا نیست که بتوان اهمیت درجه دومی را برای این نوع از بن مایه ها در برابر بن مایه های پویا قائل شد و از کارکردهای گوناگون آن ها (بیان حقیقت واقع، توضیح، تفخیم، جداسازی بخش های روایی، القاء گذر زمان، تزئین، تاثیر عاطفی، تمهید ساز، تعلیق، آگاهی دهندگی و ...) غافل ماند. مطالعه در حیطه روابط بن مایه های پویا و ایستا، روایت و توصیف، نقش و کارکردهای توصیف را در ادبیات داستانی بهتر تبیین می نماید، خصوصا این که در بادی امر ظاهرا توصیف از ارزش ثانویه برخوردار است. در این مقال با توجه به منظومه عاشقانه ویس و رامین فخرالدین اسعد گرگانی، به مهم ترین کارکردهای توصیف پرداخته شده است.

بن مایه, روایت, توصیف, مضمون, آگاهی بخشی, جداسازی, تعلیقی, مقدمه ساز