علیرضا شعبانلو - استادیارادبیات فارسی، پژوهشگاه علوم انسانی

نوشتن تذکره شعرا در حوزه رواج و گسترش زبان فارسی، بیش از همه در فرارودان و هند، سابقه و روایی دارد. پس از تالیف لباب الالباب، وقفه طولانی در نوشتن تذکره روی داد و در قرن نهم فقط تذکره الشعرای دولتشاه نوشته شد، اما از اواخر قرن دهم تذکره نویسی به ویژه در هند رونق گرفت؛ در آنجا به دلیل وجود حکومت های ایرانی، محیط مناسبی برای حضور شاعران و نویسندگان فارسی زبان فراهم آمده بود. یکی از تذکره های مهم که در این دوره تالیف یافت، مجمع الفضلای محمد عارف بخارایی است که متاسفانه تاکنون تحقیق بایسته ای درباره احوال مولف و کتابش انجام نگرفته است و اکثر محققان صرفا به نقل سخنان عبدالحی حبیبی و علیرضا نقوی پرداخته اند و چیزی بر آنها نیفزوده اند. یکی از دلایل گمنامی مجمع الفضلا و مولفش، کمیابی نسخه های آن است. از این تذکره تنها دو نسخه شناخته شده وجود دارد؛ یکی در دانشگاه پنجاب لاهور و دیگری در دانشگاه تهران. در این مقاله کوشش می شود تا ضمن تحلیل و نقد تحقیقات پیشین درباره تذکره مجمع الفضلا، این تذکره بر اساس نسخه موجود در دانشگاه تهران، بررسی و معرفی شود.

تذکره, تذکره نویسی در هند, مجمع الفضلا, محمد عارف