نقش اختلاف قرائت در تفسیر آیه "خلقه ثم هدی"

چکیده آیه «قال ربنا الذی اعطی کل شیء خلقه ثم هدی» (طه/۵۰)، یکی از آیات کلیدی قرآن درزمینه توحید ربوبی است. تفسیر صحیح این آیه مانند هر آیه دیگری، منوط به پایبندی و تسلط بر قواعد تفسیر است. یکی از علوم لازم برای تفسیر، «علم قرائات قرآن» است که نقش بسزایی در برداشت های تفسیری دارد. در این پژوهش با روش توصیفی تحلیلی سعی شده تا چگونگی نقش اختلاف قرائت در تفسیر آیه ۵۰ سوره مبارکه طه با بررسی منابع تفسیری فریقین روشن شود. برای این مهم دو قرائت مشهور و غیرمشهور آیه و اثر تفسیری هرکدام مقایسه و نقد و بررسی شده و با تمسک به ادله و ملاک های نقد اختلاف قرائات ازجمله قواعد ادبی و سیاق و... بررسی و تطبیق تفاسیر هر دو قرائت، وجهی ترجیح یا رد شده است. در این آیه دو قرائت مختلف (مشهور و شاذ) در «خلقه» وجود دارد. به تبع این دو قرائت، ترکیب های متفاوتی برای آیه در نظر گرفته شده که تفاسیر گوناگونی را هم به دنبال دارد. از بین این ترکیب ها، لحاظ دو مفعول «اعطی» به ترتیب در آیه بهتر است. از میان معانی، در نظر گرفتن عمومیت آیه با سیاق سازگارتر است. بااین حال، این دو قرائت رابطه ای تنگاتنگی با یکدیگر دارند که با مقایسه شان در تفسیر آن ها نیز نمایانگر است. ازجمله: اعتبارسنجی قرائات، رد یک برداشت تفسیری در قرائت غیرمشهور به خاطر ناسازگاری آن با قرائت مشهور، ترجیح قرائت مشهور بر غیرمشهور با استفاده از معیار ادبیات عرب، جمع بین معانی تفسیری در هر دو قرائت، نقد برداشت های تفسیری نادرست در هر دو قرائت، توسعه معنای آیه با قرائت های مختلف و تایید یک برداشت تفسیری در یک قرائت.    

Keywords:

کلیدواژه ها: تفسیر تطبیقی , اختلاف قرائت , نقد و ترجیح قرائت , قرائت مشهور , قرائت شاذ , ۵۰ طه