بررسی مفهوم خاک های درجا براساس تکوین و تکامل خاک های تشکیل شده از مواد مادری گوناگون در پهنه بینالود، مشهد

مواد مادری به عنوان یکی از عوامل اصلی خاک سازی، تاثیر زیادی بر ویژگی های خاک ها دارند. پهنه بینالود در اطراف مشهد از نظر زمین شناسی متنوع می باشد و برای مطالعه خاک های درجا مناسب است. هدف از این مطالعه بررسی ویژگی های مورفولوژیکی، فیزیکی و شیمیایی خاک های حاصل از مواد مادری گوناگون پهنه بینالود و بررسی مفهوم خاک های درجا براساس چگونگی تکوین و تکامل این خاک ها است. بدین منظور، دو خاکرخ در موقعیت قله شیب هر یک از سنگ های گرانیتی، آذرین فوق بازی و دگرگونی حفر و پس از تشریح، از افق های ژنتیکی آنها نمونه برداری شد. ویژگی های فیزیکی و شیمیایی شامل بافت، کربنات کلسیم معادل، گچ، مواد آلی، pH، CEC و EC هر یک از افق ها اندازه گیری شد. بافت درشت و عمق کم خاک ها، نشان دهنده شدت کم فرآیندهای هوادیدگی در این منطقه بود و حداکثر تکامل در این خاک ها با تشکیل افق های کمبیک، کلسیک و ژیپسیک قابل تشخیص است. خاک های گرانیتی و فوق بازی به ترتیب، دارای بیشترین مقدار شن و رس بودند و خاک های دگرگونی حالت حدواسط داشتند. CEC از ۸/۷ در خاک دگرگونی تا ۹/۳۵ سانتی مول (+) بر کیلوگرم در خاکرخ آذرین فوق بازی متغیر بود. نبودن همبستگی بین CEC با درصد رس نشان داد که نوع رس بیشتر از مقدار رس بر CEC موثر است. از نکات جالب توجه، حضور گچ و کربنات کلسیم در این خاک ها بود که با توجه به ترکیب نوع سنگ ها، نمی توانند از هوادیدگی آنها تشکیل شده باشند. با توجه به فعالیت باد در مناطق خشک، گچ و کربنات کلسیم بایستی در اثر فعالیت باد به خاکرخ های مورد مطالعه اضافه شده باشند. با توجه به ویژگی های گفته شده، خاک های مورد مطالعه را نمی توان به عنوان خاک کاملا درجا در نظر گرفت.

Keywords:

خاک های درجا , گرانیت , سنگ های آذرین فوق بازی , سنگ های دگرگونی , بینالود