تاثیر مدیریت آب زیرسطحی بر زه آب تولیدی، عملکرد، الگوی توزیع ریشه، تبخیر و تعرق و کارایی مصرف آب (مطالعه موردی: ذرت علوفه ای-کرج)

چکیده یکی از راهکارهای افزایش کارایی اقتصادی و زیست محیطی سیستم های زه کشی سنتی، زه کشی کنترل شده است. این تحقیق به بررسی اثر زه کشی کنترل شده بر عملکرد، الگوی توزیع ریشه و کارایی مصرف آب ذرت علوفه ای (رقم SC ۷۰۴) در اقلیم کرج پرداخته است. سه تیمار در قالب طرح کاملا تصادفی، شامل دو تیمار کنترل سطح ایستابی در عمق های ۴۰ (CD۴۰)و ۶۰ سانتی متر (CD۶۰) و یک تیمار زه کشی آزاد (FD)، با سه تکرار در نظر گرفته شد. ایستگاه لایسی متری مجهز به سیستم زهکشی و سیستم کنترل سطح ایستابی بود. زمان بندی و مقدار آبیاری کلیه لایسی مترها با توجه به زمان رسیدن رطوبت خاک به حد تخلیه رطوبتی، به میزان ۶۵ درصد، تعیین شد. مقدار آبیاری تمام تیمارها، بر اساس جبران کمبود رطوبتی برای رسیدن به حد ظرفیت زراعی و با اعمال راندمان ۷۰ درصد صورت پذیرفت. نتایج نشان داد که در تیمارهای CD، به دلیل مصرف مفید گیاه از مقادیر آب نفوذ یافته موقعیت سطح ایستابی در دو تیمار CD، تفاوت معنی داری نداشت. علی رغم اینکه میزان ناخالص آبیاری در تیمار FD بیشتر از تیمارهای CD بود ولی در تیمار FD، به دلیل فراهم بودن شرایط دفع زه آب، میزان مصرف مفید توسط گیاه کاهش یافت. اثر مدیریت سطح ایستابی بر روی عملکرد، حجم آبیاری، وزن خشک ریشه و کارایی مصرف آب در سطح ۱درصد معنی دار بود. حجم زه آب خروجی تیمارFD، ۸/۳۴ درصد مقدار آبیاری ناخالص و برای تیمارهای زه کشی کنترل شده برابر صفر درصد بود. وزن خشک علوفه در تیمارهای FD، CD۴۰ و CD۶۰ به ترتیب برابر ۹۴/۳، ۳۸/۶ و ۵۶/۶ کیلوگرم بر متر مربع بود. وزن خشک کل ریشه ، در تیمارFD نسبت به تیمارهای CD، به میزان ۷/۴۳ درصد بیشتر شد. همچنین مدیریت سطح ایستابی باعث تغییر محسوس الگوی توزیع ریشه، در تیمارهای CD نسبت به FD گردید. تیمار FD با کارایی مصرف آب۳۲/۵ کیلوگرم بر متر مکعب دارای حداقل کارایی مصرف آب در بین تیمارها بود، در حالی که کارایی مصرف آب آبیاری برای تیمارهای CD۴۰ و CD۶۰ به ترتیب ۸۷/۹ و ۱۶/۱۰ کیلوگرم بر متر مکعب به دست آمد. در نهایت، نتایج به دست آمده نشان داد، راهکارهای مدیریتی تخلیه زه آب با استفاده از روش زه کشی کنترل شده، علاوه بر کنترل میزان زه آب تولیدی می تواند در کارایی مصرف آب گیاهان موثر باشد. واژه های کلیدی: الگوی توزیع ریشه، ذرت علوفه ای، زه کشی کنترل شده، عملکرد، کارایی مصرف آب