سید علی قاسمی
شهناز دانش
امین علیزاده

چکیده کاربرد پساب تصفیه خانه های فاضلاب به عنوان یک منبع آب غیرمتعارف، یکی از مهم ترین ارکان مدیریت منابع آب در مناطق خشک و نیمه خشک می باشد. از این رو ارزیابی ارزش کودی و پتانسیل تامین آب این گونه منابع غیرمتعارف جایگاه ویژه ای را در برنامه ریزی جامع مدیریتی منابع آب به خود اختصاص می دهد. به همین منظور، در این کار تحقیقاتی در طی مدت یک سال (۱۳۸۸)، از پساب تصفیه خانه های شهر مشهد شامل تصفیه خانه اولنگ، پرکندآباد ۱ و پرکندآباد ۲ نمونه برداری گردید و ترکیبات مختلف عناصر پرمصرف گیاهی شامل نیتروژن و فسفر در نمونه های مذکور اندازه گیری شد. نتایج به دست آمده در این تحقیق حاکی از آن است که در حال حاضر پتانسیل تامین آب تصفیه خانه های فاضلاب شهر مشهد در آبیاری محصولات گندم، جو، گوجه فرنگی به ترتیب معادل ۹۶۲، ۸۷۰، ۷۲۹ هکتار می باشد. علاوه بر این بر اساس نتایج مدل تلفیقی برآورد نیتروژن قابل دسترس گیاه، با کاربرد پساب به عنوان آب آبیاری می توان مقادیری به ترتیب معادل ۲/۸۷، ۴/۷۴ و ۶/۱۳۳ کیلوگرم در هکتار از نیاز محصولات گندم، جو و گوجه فرنگی به نیتروژن را تامین نمود. از نظر محتوای فسفر قابل دسترس برای گیاهان نیز نتایج نشان داد که آبیاری با پساب می تواند نیاز محصولات گندم، جو و گوجه فرنگی را تا حد ۷/۳۶، ۷/۳۱ و ۶۲ کیلوگرم در هکتار تامین سازد. با توجه به برآورد اقتصادی انجام شده در طی دوره رشد گیاهان مورد بررسی (۶ ماهه نخست سال)، ارزش آبی پساب تصفیه خانه های فاضلاب شهر مشهد در آبیاری گندم، جو و گوجه فرنگی به ترتیب معادل ۹۷/۱، ۴۴/۱ و ۶۸/۴ میلیارد ریال و ارزش اقتصادی محتوای کودی آن به ترتیب معادل ۶/۸۹، ۴/۶۷ و ۰/۱۲۵ میلیون ریال برآورد گردید. به طور کلی، نتایج نهایی تحلیل اقتصادی این تحقیق دلالت بر آن دارد که با استفاده از پساب تصفیه خانه های شهر مشهد می توان هزینه های تولید گندم، جو و گوجه فرنگی در هکتار را به ترتیب در حدی معادل ۳۳، ۳۱ و ۲۸ درصد کاهش داد. واژه های کلیدی: ارزش اقتصادی، پساب، فسفر، کشاورزی، منابع آب، نیتروژن