محمدعلی کاظم بیگی - هیئت علمی دانشگاه تهران، گروه تاریخ و تمدن ملل اسلامی
سعید سالاری - تاریخ و تمدن ملل اسلامی، دانشکده الهیات، دانشگاه تهران، تهران، ایران

یکی از سرفصل­های آسیب شناسی تمدن ها بررسی عوامل چالش زا و موانع پیش روی آن هاست. این بررسی، واکاوی مجموعه عواملی است که با اعوجاج در نهضت تمدنی و فرهنگ­شهری، آن را از مسیر اصلی و یا شتاب متناسب با دوره زمانی و تاریخی اش دور می سازد. مقاله حاضر در پی آن است تا با استخراج داده های مربوط به موانع تمدنی از آثار مالک بن نبی، متفکر الجزایری و اندیشه گر حوزه­ی تمدن، و تحلیل و سنجش آن ها، نمایی از چالش های پیش روی حرکت تمدنی ارائه کند که مالک موفق به شناسایی آن ها شد. در ادامه و پس از دسته بندی اطلاعات، تحلیل هر یک از عوامل و همچنین مواجهه با آنها بر مبنای اندیشه بن نبی خواهد آمد. در کنار این، نقدهایی نیز بر تلاش فکری او ارائه شده است. تحقیق کنونی از نوع کیفی، متکی بر روش تحلیلی- توصیفی با استفاده از متن کاوی تطبیقی و طبقه بندی اطلاعات است. نتایج این پژوهش نشان می دهد که گستره ای از عوامل فرا تمدنی و ویژگیهای درون تمدنی، در دو بستر اصلی ذهن و روابط اجتماعی، بازیگران غالبی هستند که از حرکت و نهضت تمدنی جلوگیری می کنند.

حرکت تمدنی, موانع تمدنی, مالک بن نبی, استعمارپذیری, افول تمدن