مقایسه مفهوم و نقش «سنت» در اندیشه عابدالجابری و سیدقطب

سنت و نوع تلقی از آن، در دو سده گذشته محور مناقشات فکری جهان اسلام بوده است. در این مقاله با تبیین بحران جهان اسلام در مواجهه با غرب، به دنبال معرفی رویکردهای مختلف و پاسخ آن ها به این بحران برآمده ایم. بر این اساس، رویکردهای مختلف را در نوع نگاهی که به سنت دارند در چهار جریان لیبرالی، مارکسیستی، احیاگرایانه و انتقادی طبقه بندی کرده ایم. در گام بعدی به مسئله اصلی این تحقیق که مقایسه دو متفکر از دو جریان فکری است پرداخته­ایم. سید قطب از جمله متفکرانی است که داعیه احیاگری و بازگشت به سنت را دارد. در نگاه او سنت به مثابه کلیتی است که در صدر اسلام عامل شکوفایی تمدن اسلامی بوده است و در حال حاضر خروج از بحران جهان اسلام را در بازگشت به آن می­داند. اما عابدالجابری از منظری متفاوت به سنت نگریسته است؛ وی سنت را مجموعه ای از نظام های معرفتی می داند که یک کل را تشکیل داده اند و مجموعه ای از عناصر عقلانی و غیرعقلانی در آن وجود دارد. بر این مبنا، او راه حل خروج از بحران را در گسست از عناصر غیرعقلانی سنت و احیای جنبه های عقلانی و اصیل آن می­داند که بتواند با مدرنیته و عقلانیت مدرن نسبت مستقیم پیدا کند.

Keywords:

سنت , احیاگری اسلامی , رویکرد انتقادی , سیدقطب , عابدالجابری