حسین حاج محمدی

جلال آل احمد یکی از مهمترین روشنفکران معاصر است که آراء او محل رجوع اندیشمندان و محققان علوم انسانی است. مسئله اصلی این مقاله واکاوی اندیشه اجتماعی آل احمد مبتنی بر ادوار روشنفکری ایران و ارزیابی منتقدانه آن است. بدین منظور با بررسی ادوار روشنفکری آل احمد و تبیین بازتاب این ادوار در آثار او، ارزیابی منتقدانه ای از اندیشه اجتماعی آل احمد صورت گرفته است. دوره ی حماسه، دوره تراژدی و دوره افول، سه مرحله ای هستند که روشنفکری آل احمد را در بر می گیرد اما در ادامه آل احمد بر خلاف روشنفکران معاصر خود، به سنت معنوی تشیع پیوست که با حرکتی انقلابی، حرکت تمدنی نوینی را آغاز کرده بودند. انتشار غرب زدگی و در خدمت و خیانت روشنفکران و توجه نسبت به مفاهیم و معانی دینی و اسلامی، نشان دهنده وقوع یک تحول عمیق در اندیشه های جلال در این دوران است که موجب بازگشت او به گذشته و هویت تاریخی اش می گردد با این حال بازخوانی سنت دینی با معیار قرار دادن علم غربی، عدالت خواهی سوسیالیستی، سنجش عملکرد روحانیت شیعی با عقلانیت مدرن و ایمان گرایی به جای شریعت گرایی مهمترین اشکالاتی هستند که بر اندیشه اجتماعی جلال آل احمد وارد می شوند

آل احمد, اندیشه اجتماعی, اندیشه معاصر ایران, ادوار روشنفکری