صدراله رمضانی - تربیت مدرس تهران
علیرضا عباسی - دانشگاه تهران
عبدالعلی شجاعیان - تربیت مدرس تهران
نوراله احمدی - دانشگاه تربیت مدرس
رزاریا کوزولینو - موسسه علوم غذایی آوولینو
سونیا پیاچنته - دانشگاه سالرنو

تعداد ۵۸ گونه از جنس مریم گلی به صورت گیاه علفی یکساله و چندساله در نقاط مختلف ایران وجود دارد که ۱۷ گونه آن انحصاری ایران و دارای خواص دارویی متعدد مانند آنتی بیوتیک، آرام بخش، ضد نفخ، ضد اسپاسم است و به طور معمول در درمان بیماری های تنفسی مانند عفونت، سرفه، سرماخوردگی و گلو درد و صنایع آرایشی-بهداشتی کاربرد دارد. بخش های هوایی دو گونه مریم گلی لبه دار (Salvia limbata) و ارغوانی (Salvia multicaulis) کشت شده در مرحله گلدهی در خرداد ۱۳۹۱ برداشت شدند. ترکیبات فرار این گیاهان با روش میکرواستخراج با فاز جامد برای اولین مرتبه در ایران استخراج شد و ترکیبات اسانس های استخراج شده آن توسط دستگاه های کروماتوگرافی گازی و کروماتوگرافی گازی متصل به طیف سنج جرمی تعیین شدند. تعداد ۶۶ ترکیب فرار در گیاه مریم گلی لبه دار شناسایی شد. سابینن (۱۶/۱۹ درصد)، بتا-پینن (۱۹ درصد)، آلفا-پینن (۳۰/۱۶درصد)، آلفا-ترپینولن (۴۱/۱۴ درصد)، ۱،۸-سینئول (۸۶/۱۰ درصد) و لیمونن (۷۳/۳ درصد) بالاترین مقدار ترکیبات فرار این گیاه را تشکیل دادند. ۵۸ ترکیب فرار در گیاه مریم گلی ارغوانی شناسایی شد. بیشترین میزان ترکیبات فرار گیاه مریم گلی ارغوانی به ترتیب کامفن (۸۵/۲۸ درصد)، آلفا-پینن (۳۳/۱۲ درصد)، کامفور (۷۳/۱۰ درصد)، لیمونن (۰۱/۹ درصد)، ۱،۸-سینئول (۴۷/۵ درصد)، بتا-پینن (۵۸/۴ درصد) و بورنیل استات (۷۵/۳ درصد) بود. بخش اصلی ترکیبات فرار گیاهان مریم گلی لبه دار و ارغوانی از نوع مونوترپن ها (به ترتیب ۵۷/۹۱ و ۲۸/۸۴ درصد) و سزکوئی ترپن ها (به ترتیب ۱۲/۵ و ۵۸/۷ درصد) بودند. با توجه به نتایج بدست آمده در روش میکرواستخراج با فاز جامد که به ترکیبات در گیاه نزدیک تر است، استفاده از این روش توصیه می شود.

سزکوئی ترپن ها, متابولیت های ثانویه, مریم گلی ارغوانی, مریم گلی لبه دار, مونوترپن ها