سامان قادری - دانشجوی کارشناسی ارشد، گروه زمین شناسی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران
ابراهیم راستاد - دانشیار، گروه زمین شناسی، دانشگاه تربیت مدرس،تهران، ایران
نعمت اله رشیدنژاد عمران - استادیار، گروه زمین شناسی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران

کانه زایی تنگستن (مس- طلا) کانسار چاه پلنگ جنوبی، در بخش میانی بلوک یزد، به صورت رگه- رگچه ای در پهنه های گسلی عادی قطع کننده ماسه سنگ ها و شیل های سازند شمشک (ژوراسیک پیشین) رخ داده است. رگه- رگچه های کانه دار بر حسب پاراژنز کانه ها، نوع کانی های کوارتز و رنگ و بافت آنها به چهار نوع ۱) رگه- رگچه های کوارتز شیری- سفید دارای آپاتیت نسل اول- فلدسپار پتاسیم، ۲) رگه- رگچه های کوارتز سفید- آپاتیت دار نسل دوم، ۳) رگه- رگچه های کوارتز- هماتیت و ۴) رگه- رگچه های تاخیری کربناتی تقسیم می شوند. کانه اصلی تنگستن در کانسار چاه پلنگ جنوبی ولفرامیت است که همراه با رگه- رگچه های نوع ۱ رخ داده است. بلورهای ولفرامیت غنی از آهن بوده و بیشتر ترکیب فربریتی دارند. شیلیت به عنوان کانه بعدی تنگستن در کانسار چاه پلنگ جنوبی در ۲ نسل رخ داده و غنی‎شدگی قابل توجهی از آرسنیک از خود نشان می دهد. شیلیت نسل ۱ به‎صورت همرشد با ولفرامیت در رگه- رگچه های نوع ۱، و شیلیت نسل ۲ به صورت جانشینی در حاشیه ولفرامیت، درون شکستگی های کوارتز و همراه با فازهای آرسنیک دار، در رگه- رگچه های نوع دوم رخ داده است. طلا در کانسار چاه پلنگ جنوبی به صورت ادخال های ریز و یا به‎صورت همرشد با شیلیت های نسل ۲ تشکیل شده است. سولفیدهای فلزات پایه و آهن، کبالتیت، نیکلین، سولفیدهای مس- نیکل- آهن و بیسموت طبیعی نیز از دیگر کانه های تشکیل شده در رگه- رگچه های نوع دوم هستند. رگه- رگچه های نوع سوم کوارتز- هماتیت و نوع چهارم کربناتی بدون کانه زایی تنگستن (مس- طلا) هستند. سیال های کانه دار در کانسار چاه پلنگ جنوبی دارای شوری پایین و اسیدی بوده و تحت تاثیر واکنش با سنگ های دیواره، سبب فروشویی فلزات قلیایی و گسترش دگرسانی کلریتی در آنها شده اند. الگوی عناصر REE در رگه- رگچه های نوع اول و دوم، تحت تاثیر حضور کانی های آپاتیت و شیلیت (جذب کننده عناصر MREE) به صورت محدب رو به پایین (بیشترین تحدب در محل عنصر Sm) و در رگه- رگچه های نوع سوم به دلیل نبود کانی های یادشده محدب رو به بالاست. الگوی مسطح عناصر REE در رگه- رگچه های نوع اول در نتیجه حضور کانی ولفرامیت است. رگه- رگچه های کانه دار نسبت به عناصر LREE دارای غنی‎شدگی هستند. تنگستن در کانسار چاه پلنگ جنوبی شبیه کانسارهای تنگستن نوع رگه ای، دارای همبستگی مثبت با بیسموت و بدون همبستگی با قلع و مولیبدن است. طلا نیز همبستگی مثبت با تنگستن، بیسموت و آرسنیک دارد. ترکیب ایزوتوپی اکسیژن سیال های کانه ساز که کوارتزهای شیری- سفید، کوارتز سفید و ولفرامیت از آن ته نشست پیدا کرده اند، به‎ترتیب برابر با ۷.۹۱-۸.۶۱‰، ۵.۸۶-۶.۷۶‰ و ۳.۴۴-۶.۹۴‰ است. بر پایه مطالعات ایزوتوپی اکسیژن، منشا اولیه سیال های کانه دار ماگمایی بوده که در اثر آمیختگی پیشرونده با آب های جوی محتوای فلزی خود را در رگه- رگچه ها ته نشست داده اند. 

کانه زایی رگه- رگچه ای تنگستن (مس- طلا), ولفرامیت, شیلیت, سیال های ماگمایی- جوی, چاه پلنگ جنوبی, بلوک یزد, ایران