آینور ناصری - د انشجوی دکترا، گروه مهندسی معدن، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات، تهران، ایران
محمد جعفر محمد زاده - دانشیار، دانشکده مهندسی معدن، دانشگاه صنعتی سهند، تبریز، ایران
پریا محبی - دانشجوی دکترا، دانشکده مهندسی معدن، دانشگاه صنعتی سهند، تبریز، ایران
پریناز جوانی - دانشجوی کارشناسی ارشد، دانشکده مهندسی معدن، دانشگاه صنعتی سهند، تبریز، ایران

منطقه قره چمن- دوزدوزان در آذربایجان شرقی روی پهنه ارومیه- دختر قرار دارد و بیشتر از سنگ های آذرین درونی و بیرونی میانگین تا اسیدی با سن الیگوسن و رسوبات عهد حاضر تشکیل یافته است. اکتشافات ژئوشیمیایی با برداشت ۳۹۴ نمونه رسوب رودخانه ‎ای در مقیاس ناحیه ای شروع و با هدف تعیین مناطق پتانسیل دار  برای ۴۴ عنصر تجزیه شدند. آنچه در بیشتر کارهای اکتشافی مدنظر قرار می گیرد، آشکارسازی بی هنجاری ها به ویژه هاله های مثبت عناصر کانساری است. ولی توجه به هاله های منفی بسیار کمتر مد نظر قرار می گیرد. این مقاله نشان  می دهد که کاهش برخی عناصر همراه در منطقه نیز ممکن است در ارتباط با کانی زایی ویژه ای باشد بنابراین هاله های منفی نیز می توانند حائز اهمیت باشند. به طور معمول حد آستانه بی هنجاری های منفی نیز مشابه بی هنجاری های مثبت برآورد می شود که این امر موجب پوشش هاله و عدم ثبت و کارآیی آنها می شود. در این مقاله اقدام به مدل سازی توام هاله های مثبت و منفی و ارتباط آنها در ثبت الگوهای بهینه ژئوشیمیایی شده است. نتایج این بررسی نشان می دهد که هاله های منفی مهم ثبت شده بیشتر به تداعی از فرایند های سینژنتیک و برخی نیز تحت تاثیر ورود سیال های کانه دار در منطقه ایجاد شده اند. از جمله آنها  ثبت هاله های منفی عناصری مانند Sc, Sr, Na در کنار هاله های مثبت عناصری مانند Au, Cu, Pb, Zn, Mo, U  که نشانگر کانی زایی عناصر پایه و دیگر عناصر مهم در منطقه است. به طور کلی نتایج، نشان از سه مدل از همراهی هاله های مثبت و منفی ژئوشیمیایی در منطقه قره چمن بود: ۱) مدل همپوشانی هاله های مثبت و منفی با همدیگر مثل هاله های عناصر (Rb, Sr)؛ ۲) احاطه و حضور هاله های منفی در پیرامون هاله مثبت مانند هاله Sc محاط کننده هاله های مثبت Ce Rb/K, و  هاله منفیSr محاط کننده نسبت Ba/Sr و پهنه فلسیک و کلریتی در منطقه؛ ۳) مدل شاخص و کاملا مجزای هاله های منفی از هاله های مثبت مانند  (Mo-Sr)، (U-Sr) و (Cu-Sr). مطالعه توام  هاله های مثبت و منفی به ویژه در  اکتشافات ژئوشیمیایی مقدماتی می تواند در ردیابی نهشته های پنهان موثر باشد. انطباق پهنه های مرکب دگرسانی فلسیک و شاخص جمعی کلریتی با مدل شماره ۲ نشان می دهد که این مدل در ارتباط با بی هنجاری های مثبت Au و منفی Sr در  منطقه است. نتایج نشانگر این واقعیت است که صرفا بررسی تمرکز عناصر مثبت در راستای پهنه گسلش کافی نبوده  بلکه  انطباق مدل دار هاله های منفی با مثبت به انضمام نتایج حاصل از شاخص مرکب بیانگر تجمع کانی زایی قوی در راستای NW-SE است.

اکتشاف ژئوشیمیایی, هاله های منفی, کنتراست, منطقه قره چمن - دوزدوزان, آذربایجان شرقی