شهریار صادقی - دانشجوی دکتری، گروه زمین شناسی، دانشکده علوم، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران
علی یساقی - دانشیار، گروه زمین شناسی، دانشکده علوم، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران.
محمد فتح الهی - دانشجوی دکتری، گروه زمین شناسی، دانشکده علوم، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران

در این نوشتار ارتباط ساختاری دو سیمای ساختاری مهم زمین‎درز زاگرس یعنی گسل اصلی جوان زاگرس (MRF) و گسل وارون اصلی زاگرس (MZRF) در کردستان مورد بررسی قرار گرفته است. بررسی این ارتباط به حل مسائل مرتبط با زمین‎درز زاگرس همچون تکامل ساختاری و لرزهزمینساخت آن کمک میکند. بر پایه این بررسی، در حدود عرض جغرافیایی  ̊۳۶، قطعه سردشت گسل اصلی جوان زاگرس به گسل وارون اصلی زاگرس برخورد می­کند و به سمت جنوب خاور این محل برخورد، تنها گسل اصلی جوان زاگرس مرز میان کمربند چین‎خورده- رانده زاگرس و پهنه سنندج- سیرجان را تشکیل می‎دهد. در این محل قطعات بریده‎شده از گسل وارون اصلی زاگرس در پهنه گسل اصلی جوان زاگرس دیده می‎شودکه این امر دیرینتر بودن گسل وارون اصلی زاگرس را نشان می‎دهد. این بررسی نشان میدهد که گسل اصلی جوان زاگرس در حد واسط گسل‎های پیرانشهر در شمال باختر و گسل مریوان در جنوب خاور، یعنی در میان عرضهای جغرافیایی ´۳۰  ̊۳۵ و´۳۰  ̊۳۶ تغییر روند داده به‎گونهای که در راستای گسل خمیدگی ایجاد شده است.  در حاشیه‎های جنوب باختری و شمال خاوری این خمیدگی به ترتیب گسل‎های  سردشت و بانه برداشت شدهاند که سازوکار آنها دارای مولفه حرکتی عادی است.  با در نظر گرفتن ویژگیهای هندسی و جنبشی و میدان تنش دیرینه  بخش خمشیافته گسل اصلی جوان زاگرس(گسل سردشت) می‎توان گفت که  این گسل بخشی از گسل اصلی جوان زاگرس با راستای N۳۰W است و به دلیل انحراف نسبت به بردار جابهجایی اصلی N۶۰W دارای مولفه کشش شده است. بنابراین گسل سردشت به طور همزمان جنبشهای امتدادلغز و ترافشارشی مرز میان پهنه سنندج-سیرجان و زاگرس چین‎خورده- رانده و جنبشهای کششی حاصل از خمش به سمت راست گسل  اصلی جوان زاگرس  را تحمل کرده است. تحلیل تنش دیرینه (با استفاده از روش برگشتی چند مرحلهای) برای جنبشهای مختلف، میدانهای تنش مجزایی را نشان میدهد؛ میدانهای تنش دیرینه با میدانهای تنش حاصل از حل کانونی زمینلرزههای مرتبط با راستای زمین‎درز زاگرس هماهنگی دارند که نشاندهنده جوان بودن میدان تنش بهدست آمده از روش برگشتی است.  در اثر جابهجایی گسل وارون اصلی زاگرس توسط گسل سردشت، افت  قائم قابل توجهی در گسل وارون اصلی زاگرس ایجاد شده است که به این دلیل، در شمال باختر گسل اصلی جوان زاگرس، میان عرضهای جغرافیایی ´۲۰  ̊۳۵ و ´۰۰  ̊۳۶ ،گسل وارون اصلی زاگرس در سطح زمین برونزد ندارد.

گسل اصلی جوان زاگرس, گسل وارون اصلی زاگرس, تنش دیرینه, زمین‎درز زاگرس