م زهدی - کارشناس سازمان جنگل ها، مراتع و آبخیزداری کشور

عوامل مختلفی از جمله سیاست ها، قوانین، تشکیلات، تحولات سیاسی و اجتماعی، ساختار اجتماعی و فرهنگی بهره برداران و نظام های بهره برداری بر مدیریت مراتع تاثیرگذارند. در ایران سیاست ها و طرح های دولت، قوانین و مقررات و تحولات سیاسی و اجتماعی اثرات م همتری بر مرتع و مرتع داری داشته است. مصوبه ملی شدن جنگل ها (مصوب ۱۳۴۱) و قانون حفاظت و بهره برداری (مصوب ۱۳۴۶) و دستورالعمل ممیزی مراتع از مهمترین قوانین و مقررات در مدیریت مراتع می باشند. از سال ۱۳۴۸ تهیه و اجرای طرح های مرتع داری شروع و تاکنون به عنوان اصلی ترین سیاست دولت در مدیریت مراتع مطرح بوده است. در پژوهش حاضر با بررسی اسناد و مدارک موجود و نظرسنجی از ۲۶۸ نفر از متخصصان مرتع داری از اساتید دانشگاه، محققین و مدیران و کارشناسان بخش اجرا با روش مصاحبه و تکمیل پرسشنامه اطلاعات مربوط در ارتباط با میزان موفقیت سیاست های دولت جمع آوری گردید. نتایج تحقیق نشان داد با وجود اجرای برنامه ها و سیاست های متعدد، دولت نتوانسته در مدیریت پایدار مراتع موفق عمل نماید. در دو دهه گذشته حدود ۱،۴۳۸،۴۰۲ هکتار از سطح مراتع کشور کم شده و در این میان بیشترین تخریب و تغییر کاربری در مراتع با پوشش گیاهی بیش از ۵۰ درصد بوده است. همچنین آمار واگذاری و اجرای طرح های مرتع داری تا پایان سال ۱۳۹۸ موید عدم استقبال بهره برداران از طرح های مذکور می باشد. در مجموع سیاست های بکار گرفته شده توسط دولت که عمدتا بر «ممیزی مرتع و صدور پروانه چرا»، «تهیه و اجرای طرح های مرتع داری» و «کنترل دام در مرتع» متمرکز است با موفقیت چندانی همراه نبوده و نتوانسته مدیریت پایدار اکوسیستم های مرتعی را در پی داشته باشد.

سیاست، اصلاحات ارضی، ممیزی مرتع، طرح مرتع داری، دولت