ر باقری - دانشیار، گروه منابع طبیعی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد بافت
د پیمان فرد - کارشناس ارشد منابع طبیعی (آبخیزداری) اداره مطالعات مهندسی، اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان کرمان

استفاده از خدمات محصولات دارویی مراتع به عنوان گامی موثر و امیدبخش جهت تغییر الگوی تک قطبی معیشت دامداری به معیشت چند قطبی برای بهره برداران در سال های اخیر مورد توجه قرار گرفته است. جهت حفظ توامان معیشت و اکوسیستم مرتعی در شرایط بحران، لحاظ کردن پایداری در برنامه ریزی استفاده از این خدمات در پروژه های منابع طبیعی از ضرورتی انکارناپذیر برخوردار است. لذا در این تحقیق برآنیم تا با بررسی یک مرتع مشجر تحت یک سامانه عرفی (با جامعه گیاهی بادام کوهی- بنه و گونه های زیراشکوب مرتعی) در منطقه دره بیکن شهرستان جیرفت (به عنوان یک پایلوت) به چگونگی عملیاتی کردن پایداری از طریق توجه به سلامتی عناصر رویشی در برنامه های خدمات دارویی و علوفه ای بپردازیم. در این راستا طی عملیات میدانی نمونه برداری مولفه های پوشش گیاهی در گونه های اشکوب فوقانی در قالب پلات های دایره ای شکل ۱۰۰۰ متر مربعی و در گونه های زیراشکوب در قالب پلات و ترانسکت انجام شد. طبق نتایج این پژوهش لحاظ کردن دوره بازگشت برداشت محصول و تناوب بندی جهت استفاده از خدمات دارویی عرصه شامل بذور بادام کوهی و صمغ بنه (به دلیل توجه به سلامتی گونه های دارویی) می تواند پایداری را برای معیشت به دنبال داشته باشد. براساس این ارزیابی لحاظ کردن دوره بازگشت ۶ ساله جهت برداشت محصولات فرعی در مراتع با گونه های دانه زاد درختی و تناوب بندی برداشت محصول دارویی، سود خالص متوسط سالانه ای کل مرتع معادل ۱۷۰۵۶۲۷۹۱۹۳ ریال برای بهره بردار عاید می کند که در یک مقایسه، این منفعت حدود ۴/۶ برابر بیشتر از معیشت دامداری تک قطبی می باشد و ا نگیزه مرتع دار را در حفظ مراتع افزایش خواهد داد.

استفاده دارویی، مرتع، بحران، پایداری، برنامه