میر علی اصغر مختاری - استادیار، گروه زمین شناسی، دانشگاه زنجان، زنجان، ایران.
حسین معین وزیری - استاد، گروه زمین شناسی، دانشگاه تربیت معلم (خوارزمی)، تهران، ایران.
محمدرضا قربانی - استادیار، گروه زمین شناسی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران.
محمود مهرپرتو - استادیار، پژوهشکده علوم زمین، سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور، تهران، ایران.
قادر حسین زاده - استادیار، گروه زمین شناسی، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران

اسکارن کمتال در ۲۰ کیلومتری شمال خاروانا در آذربایجان شرقی قرار دارد. دگرسانی متاسوماتیک نوع اسکارن در نتیجه نفوذ توده مونزونیتی کمتال به درون سنگ های کربناتی ناخالص کرتاسه بالایی تشکیل شده است. اسکارن کمتال از دو بخش اسکارن بیرونی(اگزواسکارن) و اسکارن درونی(اندواسکارن) تشکیل شده است. اسکارن بیرونی، پهنه اصلی اسکارن در منطقه مطالعاتی بوده و ستبرای آن بین  ۱۰۰ تا ۶۰۰  متر متغیر است. مطالعات صحرایی و کانی شناسی نشان میدهد که پهنه اسکارن بیرونی شامل بخش غنی از گارنت (زیرپهنه گارنت اسکارن)، غنی از اپیدوت (زیرپهنه اپیدوت اسکارن) و زیرپهنه مرمر است. گارنت مهم ترین و شاخص ترین کانی کالکسیلیکاتی بدون آب در زیرپهنه گارنت اسکارن است. ترکیب کلی آنها از نوع گروسولاریتی است (Ad۳۳-۳۵)، اما در امتداد شکستگی ها، مولفه آندرادیتی چیره می شود (Ad۶۶-۷۳). کلینوپیروکسن دیگر کانی فراوان زیرپهنه گارنت اسکارن است که از نظر ترکیب شیمیایی از نوع دیوپسیدی است (Di۸۲.۸-۸۵.۷). در زیرپهنه اپیدوت اسکارن، کانی مهم و اصلی اپیدوت است و گارنت و کلینوپیروکسن در مقادیر محدودی در برخی نقاط حضور دارند. مطالعات سنگ نگاری بیانگر این است که سنگ اولیه زیرپهنه گارنت اسکارن، آهک مارنی و سنگ اولیه زیرپهنه اپیدوت اسکارن، از نوع مارن رسی بوده است. فرایندهای اسکارنی‎شدن به دو مرحله مجزای پیش رونده و پس رونده قابل تقسیم است. مرحله پیش رونده بی فاصله پس از جایگیری ماگمای مونزونیتی کمتال به درون سنگ های کربناتی ناخالص آغاز شده است. شار حرارتی بالای توده مونزونیتی کمتال موجب دگرگونی ایزوشیمیایی و تبدیل سنگ های آهکی خالص به مرمر و تحول سنگ های آهکی رس دار به اسکارنویید (دگرگونی- متاسوماتیک دو جانبه) شده است. ورود فاز سیال مستقل حاصل از تبلور ماگما به درون شکستگی های سنگ های درونگیر، مقادیر قابل ملاحظه ای از عناصری همچون Fe، Si و Mg را به درون هاله متاسوماتیک وارد کرده که منجر به تشکیل مقادیر قابل توجهی از کانی های کالک سیلیکاتی بی آب شده است. در مرحله پس رونده، در اثر ورود سیال های گرمابی دمای پایین تر و فرایندهای هیدرولیز، کربن گیری و سولفیدی شدن، بخشی از کانی های کالک سیلیکاتی بی آب توسط کانی های کالک سیلیکاتی آب دار، سولفیدها، اکسیدها و کربنات ها جانشین شده اند. گارنت و کلینوپیروکسن فراوان ترین مجموعه کانی شناسی اسکارن کمتال هستند که در دمای کمتر از ۵۵۰ درجه سانتی گراد تشکیل شده اند. نبود ولاستونیت در این مجموعه کانی شناسی، هم رشدی بلورهای گارنت و کلینوپیروکسن و نبود هاله واکنشی بین این دو کانی و نبود بافت های جانشینی نشانگر این است که این دو کانی به صورت همزمان در محدوده دمایی۴۳۰ تا ۵۵۰ درجه سانتی‎گراد و فوگاسیته اکسیژن میان ۲۶-۱۰ تا ۲۳-۱۰ تشکیل شده اند.  

اسکارن, باتولیت قره داغ, سنگشناسی, خاروانا, کمتال