داود رئیسی - دانشجوی دکتری، دانشکده زمین شناسی، پردیس علوم، دانشگاه تهران، تهران، ایران
سارا درگاهی - استادیار، گروه زمین شناسی، دانشکده علوم، دانشگاه شهید باهنر کرمان، کرمان، ایران
سید حسام الدین معین زاده - استادیار، گروه زمین شناسی، دانشکده علوم، دانشگاه شهید باهنر کرمان، کرمان، ایران
محسن آروین - استاد، گروه زمین شناسی، دانشکده علوم، دانشگاه شهید باهنر کرمان، کرمان، ایران

گندم بریان نوعی سرتخت (Messa) پوشیده از روانه های گدازه ای بسیار تیره رنگ است که به عنوان بخشی از فعالیت آتشفشانی زمان کواترنری ایران شناخته می شود. این روانه ها که از نوع آلکالی الیوین بازالت های سالم یا با دگرسانی کم هستند حدود ۴۸۰ کیلومتر مربع از بخش جنوبی کویر لوت در شمال خاور کرمان را در برمی گیرند. بافت کلی جریان های بازالتی پورفیری تا گلومروپورفیری با زمینه اینترسرتال تا اینترگرانولار است. کانی های اصلی جریان شامل درشت بلورهای الیوین و کلینو پیروکسن همراه با میکرولیت های پلاژیوکلاز هستند. میکرولیت های پلاژیوکلاز به عنوان کانی اصلی این سنگ ها شناخته می شوند. با پردازش تصاویر مقاطع نازک و با استفاده از روش پراکندگی اندازه بلور (CSD)، شکل سه بعدی بلورهای پلاژیوکلاز و همچنین زمان رشد و سرعت هسته بندی این بلورها برآورد شد. بر این اساس شکل میکرولیت های پلاژیوکلاز، تخته ای و نسبت محورهای کوتاه: متوسط: بلند به ترتیب برابر با ۱۰:۱۰:۱ مشخص شد. یکنواختی نمودار CSD و شیب ثابت آن تاثیر بسیار کم فرایند های فیزیکی همچون آمیختگی ماگمایی را در هنگام صعود ماگمای بازالتی و رسیدن آن به سطح زمین نشان می دهد. بر اساس این محاسبات، زمان رشد (t) و سرعت هسته بندی (J)از دو مدل متفاوت ارائه شده در روشCSDبه ترتیب برابر با ۵۳/۲ تا ۲۱/۳ سال و ۱- /s ۳-  mm۹-۱۰ × ۱۷/۱۰ تا ۱- /s ۳-mm  ۹-۱۰ × ۵۳/۹ برآورد شد. نتایج حاصل با طبیعت ماگماهای آلکالی بازالتی همخوانی کامل دارد.

سرتخت گندم بریان, پراکندگی اندازه بلور, شکل سه بعدی, آمیختگی ماگمایی