بهرام علیزاده - گروه زمین شناسی، دانشکده علوم زمین، دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز، ایران
سید حسین حسینی - گروه زمین شناسی، دانشکده علوم زمین، دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز، ایران

سازند سرگلو به دلیل ژرفای بسیار زیاد و گسترش محدود آن در فروافتادگی دزفول (منحصر به نواحی شمالی)، بسیار مورد توجه زمین شناسان و بویژه زمین شناسان نفت است. هدف از این مطالعه، بررسی پتانسیل هیدروکربورزایی و شرایط رسوبگذاری سازند سرگلو در شمال فروافتادگی دزفول است. بدین منظور ۳۴ نمونه خرده سنگ حاصل از حفاری، از چاه های ۳۰۹، ۳۱۰، ۳۱۲ و ۳۱۶ میدان نفتی مسجدسلیمان که لایه های ژوراسیک را قطع کرده اند، برداشت و تجزیه های ژئوشیمیایی پیرولیز راک ایول و پیرولیز کروماتوگرافی گازی (Pyrolysis Rock-Eval ۶ & PY-GC)، بر روی آنان صورت گرفت. نتایج حاصل از این آزمایش ها نشان می دهد که این سازند با داشتن مقادیر بالای TOC، توان هیدروکربورزایی «بسیار خوب» دارد. استفاده از نمودار استاندارد ون کرولن تصحیح شده و همچنین نمودار HI در برابر Tmax به منظور بررسی کیفیت و بلوغ مواد آلی، نوع کروژن در چاه های ۳۰۹، ۳۱۰ و ۳۱۲ را مخلوطی از انواع III-IV معرفی می کند. البته نوع اصلی کروژن در این چاه ها نوع (تیپ) III-II می باشد و علت این اختلاف، کاهش مقادیر پارامتر HI در نتیجه بلوغ حرارتی بالا است. در چاه ۳۱۶ کیفیت مواد آلی بهبود یافته است و کروژن های مورد مطالعه تلفیقی از کروژن های نوع III-II هستند. نمودار اسمیت رسم شده برای نمونه ها نشان می دهد که در تمامی چاه ها، نسبت S۱/TOC بیشتر از ۱/۰ است و همه نمونه ها در ژرفایی قرار دارند که شرایط لازم برای زایش هیدروکربور را دارند. نسبت Pr/n-C۱۷ در برابر نسبت Ph/n-C۱۸ حاصل از آزمایش های تکمیلی نشان می دهد که محیط رسوبگذاری این سازند در بیشتر رخساره ها محیط دریایی است. بررسی پیروگرام ها و ترموگرام های حاصل نشان می دهد که آلکان های عادی در این طیف ها دارای فراوانی کربن های C۱۵ –C۲۰ بوده؛ این در حالی است که ترکیب های عادی آلکان های سنگین و بسیار سنگین فراوانی بسیار ضعیفی دارند. این امر به دلیل بلوغ بالای حرارتی است که سازند سرگلو پشت سر نهاده است. در پایان می توان گفت که به طور کلی سازند سرگلو در میدان نفتی مسجدسلیمان به دلیل موقعیت خاص میدان در فروافتادگی دزفول متفاوت از دیگر میادین نفتی عمل کرده و دارای پتانسیل هیدروکربوری بسیار بالایی است و با توجه به ژرفای بسیار زیاد و واقع شدن در پایان پنجره نفتی در مرحله گاز زایی قرار گرفته است.

فروافتادگی دزفول, میدان نفتی مسجدسلیمان, سازند سرگلو, پتانسیل هیدروکربورزایی, محیط رسوبگذاری, پیرولیز راک ایول, پیرولیز کروماتوگرافی گازی