حبیب اله بیابانگرد - دانشگاه سیستان و بلوچستان، زاهدان، ایران
دکترعباس مرادیان - دانشگاه شهید باهنر کرمان، کرمان، ایران.
یعقوب بوالی - سازمان آب و منطقه ای زاهدان، زاهدان، ایران.

آتشفشان مرکب و لایه ای تفتان در جنوب خاور زاهدان، در خاور ایران قرارگرفته است. این آتشفشان، به دلیل ایجاد مناطق مرتفع، یک محدوده آب  و هوایی  ویژه  را  در منطقه خشک خاور ایران به وجود آورده و به دلیل بارش برف و باران بیشتر از مناطق اطراف، از مناطق آبی پر اهمیت در استان سیستان و بلوچستان است. بررسی های صحرایی و تجزیه های آب سیزده چشمه از باختر این آتشفشان گویای ارتباط نزدیک سنگ های سخت منطقه و آب چشمه هاست. داده های هیدروژئوشیمیایی نشان می دهد که تغییرات موجود درکاتیون ها و آنیون های منیزیم (۱۵۰-۲)، کلسیم (۴۶۵-۱۱)، سدیم (۴۴۴-۵/۱۰)، پتاسیم (۵/۱-۳۳۰)، سولفات (۱۰۵۰-۸)، نیترات (۶/۵۸)،  بی کربنات (۸/۳۵۳-۰)، کلر(۱۵۲۰-۶۵/۱۰) و جزء ملکولی سیلیس (۸۷/۱۸۲-۱۱/۶) به طور کلی بر حسب میلی گرم در لیتر متاثر از ترکیب شیمیایی سنگ های آتشفشانی هستند. تغییرات ترکیبی بارز موجود در چشمه های معدنی تفتان به این دلیل است که آب بسیاری از چشمه ها با منشا جوی تحت تاثیر سنگ شناسی های منطقه قرارگرفته اند. هرچند تعداد اندکی از چشمه ها دارای آب ماگمایی و دسته ای هم دارای آب مخلوط ماگمایی و جوی هستند.

آتشفشان تفتان, سیستان و بلوچستان, هیدروژئوشیمی, توده های سنگی سخت, چشمه