محسن رحمتی(نویسنده مسئول) - استاد یار، گروه تاریخ، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه لرستان
پرستو مظفری - دانشجوی دکتری، گروه تاریخ، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه لرستان

در دوره صفوی، ایالت کردستان، به عنوان یکی از چهار ولایات والی نشین در قلمرو صفوی بود که توسط خاندان حکومت گر محلی بنی اردلان و خاندان های وابسته به آنان اداره می شد که یکی از آن ها، خاندان موالی بودند. در طول دوران صفوی، مقام شیخالاسلامی در دست خاندان محلی موسوم به سادات شیخالاسلامی بود و اعضای خاندان موالی نیز با عنوان ملا و مفتی، در امور مذهبی و قضایی کردستان اردلان حضور داشتند. با آشفتگی اوضاع سیاسی بعد از سقوط صفویان، سیاست مذهبی نادرشاه افشار و همچنین تغییر نگرش نادرشاه افشار نسبت به خاندان اردلان و در نتیجه، ضعف داخلی خاندان اردلان، زمینه برای توسعه نفوذ محلی و ارتقاء موقعیت خاندان موالی فراهم گردید؛ چنانکه در سال ۱۱۶۰ه.ق در اواخر دوره حکومت نادرشاه افشار با حفظ سمت، صاحب کرسی شیخالاسلامی در ایالت اردلان شدند. اگر چه در آشفتگی های سیاسی بعد از نادرشاه، از این سمت خلع شدند اما از دوره قاجار دوباره آن را تصاحب کردند. این پژوهش با روش شیوه توصیفی تحلیلی و با اتکاء به یک سند نویافته از عهد افشاری، ضمن بررسی فعالیت خاندان موالی در منصب قضاوت و جایگاه آنان در ساختار اداری و تحولات سیاسی حکومت محلی اردلان، چگونگی دست یابی آنان به مقام شیخالاسلامی کردستان را بررسی می­کند.

نادرشاه افشار, خاندان موالی, خاندان اردلان, شیخ الاسلامی, قضاوت, کردستان