سیدعلیرضا واسعی - دانشیار پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.

مطالعات تاریخی، همچون دیگر علوم دارای روشی است که در دو سطح توصیف و تبیین قابل ارزیابی است. سطح توصیف، تصویر روایت محور گذشته است که بر مبنای الگویی تجربه شده توسط متخصصان تاریخ در گذر زمان پیش می رود (سطح کشف واقعیت)؛ اما تبیین، پرداختن به علل و عوامل شکل گیری رویدادهای گذشته است (سطح اکتشاف حقیقت) که علی القاعده از طریق غیر روایی باید مورد توجه قرار گیرد. اینکه چنین تبیینی در مطالعات تاریخی چه جایگاهی دارد، مسئله کانونی مقاله است که به رغم پژوهش های صورت گرفته، همچنان نیازمند کاوش و مداقه است. پرسش اصلی این نوشتار که با هدف ارائه راهکاری برای درک بهتر گذشته شکل گرفته، چیستی تبیین تاریخی و چگونگی کاربست آن در مطالعات تاریخی است که با این فرضیه دنبال می شود که توصیف و گزارشگری، با فرض وجود تبیین مبتنی بر دیدگاه قانون فراگیر، حقایق گذشته را بر نموده و رازورمزهای آنها را آشکار می سازد. برای اثبات مدعا به روش عقلی با بهره گیری از فلسفه علم قدم بر می دارد.

روش شناسی, تاریخ, توصیف, تبیین, قانون فراگیر, قانون ثنوی