سیدعلیرضا واسعی - دانشیار پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
اردشیر اسدبیگی - استادیار تاریخ و تمدن ملل اسلامی، دانشگاه آزاد مشهد.
بی بی عفت جلالی - دانشجوی دکترای تاریخ و تمدن ملل اسلامی، دانشگاه آزاد مشهد.

قلعه رباح،[۱] واقع در سرزمین اندلس، از مهم ترین قلعه هایی بود که همیشه مورد توجه مسیحیان و دولت های مختلف اسلامی در اندلس قرار داشت؛ زیرا تسلط بر این قلعه، به­منزله احاطه بر بخش گسترده ای از اندلس بود و به­لحاظ نظامی، هریک از طرفین مخاصمه را در وضعیت برتری قرار می داد. مقاله حاضر می کوشد به این سوال پاسخ دهد که موقعیت استراتژیکی قلعه رباح در پایداری دولت های اسلامی اندلس چگونه بوده است؟ (سوال) به نظر می رسد که در فضای سیاسی-اجتماعی آن زمان، قلعه رباح همواره نقش به­سزایی در اقتدار دولت های اسلامی اندلس داشته است. (فرضیه) در این پژوهش، تلاش گردیده بر اساس ایجاد پیوندهای موضوعی و تحلیل وقایع، گزارشی از اهمیت نقش استراتژیک قلعه رباح در تحکیم قدرت دولت های اسلامی اندلس تا اواخر نبرد العقاب ارائه گردد. (هدف) این تحقیق که بر مبنای اسناد کتابخانه ای و به روش تحلیلی صورت پذیرفته (روش)، نشان می دهد که موقعیت استراتژیک قلعه رباح، از مهم ترین عوامل بقا و اقتدار حکومت های اسلامی اندلس بوده است و سقوط قلعه، زمینه های پس رفت مسلمانان اندلس را فراهم کرده است. (یافته) [۱]. قلعه رباح، توسط ابوعبدالله علی بن رباح لخمی (د.۱۱۴ق) ساخته شد. این قلعه، در آینده تحت کنترل مسیحیان درآمد و هنگامی که فرمانده شوالیه کالاتراوا (قلعه رباح) از آنجا نقل مکان کرد، تقریبا از رونق افتاد و به مرور زمان، به خرابه ای تبدیل شد و اکنون آثاری از ویرانه های آن وجود دارد. (پیوست ها: تصویر شماره ۱و ۲) گفتنی است، شکل لاتین قلعه رباح، به صورت های مختلف آمده است:  Calatrava la Vieja or Compo de calatrava or fortress of Rabah

دولت های اسلامی اندلس, قلعه رباح, مسلمانان, مسیحیان, نبرد العقاب