نیما حاجتی ضیابری - گروه جغرافیا، واحد اردبیل، دانشگاه آزاد اسلامی، اردبیل، ایران
رسول صمدزاده - گروه جغرافیا، واحد اردبیل، دانشگاه آزاد اسلامی، اردبیل، ایران
حسین نظم فر - استاد گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران

یکی از موضوعات حائز اهمیت در کشورهای جهان سوم به چگونگی رشد کالبدی و نحوه توسعه فیزیکی شهرها باز می گردد که در این چارچوب، چگونگی وقوع پدیده خزش شهری به یک مشخصه اصلی در بسیاری از شهرهای در حال توسعه تبدیل شده است. بطوری که با رشد چشمگیر شهرها در مدت کوتاه شاهد عدم توانایی ارائه خدمات برای جمعیت شهری هستیم و طبیعتا با از بین رفتن زمین های اطراف شهرها روبرو شده ایم. از این حیث هدف اصلی از انجام این پژوهش، شناسایی و ارزیابی عوامل کلیدی موثر بر پدیده خزش شهری می باشد. در این راستا ابتدا با استفاده از مدل تحلیلی هلدرن، پدیده خزش در شهر رشت مورد بررسی و سپس با استفاده از مطالعه اسناد و طرح های فرادست و با بهره گیری از نظرات کارشناسان ۱۹ عامل موثر بر این پدیده شناسایی گردید. در گام بعدی با استفاده از روش تحلیل اثرات متقابل و نرم افزار میک مک، عوامل کلیدی بررسی شدند. در ارزیابی گسترش فیزیکی شهر رشت در نیم قرن اخیر با استفاده از مدل تحلیلی هلدرن، مشخص شد ۶۹ درصد از رشد فیزیکی تحقق یافته در شهر مربوط به رشد جمعیت و ۳۱ درصد رشد شهر مربوط به رشد افقی و اسپرال بوده که به کاهش تراکم ناخالص جمعیت و افزایش سرانه ناخالص زمین شهری منجر گشته است. تحلیل اثرات متقابل ۱۹ عامل موثر بر پدیده خزش و گسترش افقی شهر رشت نشان داد که چهار عامل (سیاست های سهل انگارانه شهرسازی، قوانین ناکارآمد شهری، بورس بازی زمین، مسکن و سیاست های طرح جامع) به عنوان عوامل کلیدی در این پدیده نقش داشته اند.

ارزیایی, خزش شهری, اثرات متقابل, عوامل کلیدی, شهر رشت