محمد امیری - استادیار؛ گروه مهندسی عمران، دانشگاه هرمزگان
مهدی عامری - دانشجوی کارشناسی ارشد؛ مهندسی عمران، دانشگاه آزاد اسلامی واحد قشم
صدیقه قاسمی - دانشجوی دکتری؛ مهندسی عمران، دانشگاه خوارزمی
رعنا صالحیان - دانشجوی کارشناسی ارشد؛ مهندسی عمران، دانشگاه هرمزگان

در احداث ساختارهای زیرزمینی شهری، عبور تونل­ها از زیر سازه­های سطحی امری اجتناب­ناپذیر است. پیش­بینی و کنترل تغییر شکل­های حاصل از حفاری، به ویژه نشست سطحی زمین، همواره باید پیش از حفاری مورد توجه قرار گیرد. به این منظور در مقاله به بررسی اثر حفر تونل بر نشست ساختمان­های مجاور تونل با نگرش ویژه بر ارتفاع و عرض سازه پرداخته شده است. تونل مترو اصفهان به صورت موردی در نظر گرفته شده است و از نرم­افزار FLAC۲D جهت مدل­سازی در استفاده شده است. در این مقاله محدوده ایستگاه میدان آزادی تا ایستگاه شیخ کلینی و اطلاعات ساختمان­های منطقه در نظر گرفته شده و به بررسی اثر عرض و ارتفاع سازه­های اطراف تونل بر میزان نشست سطح زمین در اثر حفر تونل پرداخته شده است. با توجه به تراکم زیاد سازه­ها در این منطقه و برنامه توسعه شهری احتمال تخریب بسیاری از سازه­ها و احداث سازه­های جدید در این منطقه وجود دارد. جهت تعیین مشخصات ژئوتکنیکی محدوده مورد مطالعه در سه منطقه مطالعات ژئوتکنیکی صورت گرفته است و جهت صحت­سنجی نتایج با استفاده از ابزاردقیق نشست سازه مجاور در مدت زمان ۹۰ روز بررسی شده است. با توجه به تحلیل­های انجام گرفته، در ساختمان با عرض ۱۰ متر و تعداد طبقات ۴ (ارتفاع ۱۲ متر) محدوده­ی مجاز ساخت سازه در حدود ۶۵/۱ متر و با افزایش تعداد طبقات به ۸ و ۱۲ طبقه این فاصله به حدود ۵/۴ و ۹ متر رسیده است و نسبت به ساختمان ۴ طبقه به ترتیب ۷۲/۲ و ۴۵/۵ برابر افزایش یافته است. با افزایش تعداد طبقات به ۱۲، محدوده مجاز ساخت سازه برای عرض ۲۰ و ۳۰ متر به ترتیب نسبت به ساختمان با عرض ۱۰ متر به ترتیب ۵/۱ و ۷/۲ برابر افزایش یافته است. لازم به ذکر است، نتایج به دست آمده برای مناطق مشابه با منطقه مورد نظر از نظر ویژگی­های ساختگاه و مشخصات تونل می­تواند مورد استفاده قرار گیرد.

تونل, ارتفاع سازه, عرض سازه, نشست مجاز, ابزاردقیق