علی آقانوری - دانشیار گروه مطالعات تاریخ تشیع، دانشگاه ادیان و مذاهب، قم، ایران

از جمله اختلافات اساسی مسلمانان قرون نخست، که بر دیگر اختلافات نیز سایه افکنده بود، اختلاف در منابع و مصادر شناخت موضوعات و تعالیم دینی، و نگاه های متفاوت اشخاص و گروه ها به شیوه های کسب آگاهی همچون سمع، عقل و دل، و ترجیح هر کدام بر دیگری بود. اصحاب امامیه اصلی ترین واسطه ها و ابزارهای انتقال میراث قولی و سیره عملی امامان شیعه برای مسلمانان بعدی بوده اند. حجم عظیمی از آنچه اکنون از میراث اهل بیت b در دست ما است، محصول گفتمان ها و سخنانی است که ابتدا در مواجهه مستقیم با آنها یا در زمان خود آنها بوده است. با این همه، آنها نه در مراتب معرفتی، اخلاقی و معنوی در سطوح یکسانی بودند، و نه در روش های کلامی فقهی. نگاه های مختلف شان در باب ماهیت عقل، راه های کسب معرفت دینی و رویکرد متفاوت برخی از آنها به قیاس، و تقابل جزءنگرشان با امامان از جمله نمونه هایی است که علاوه بر گزارش نویسندگان دانش فرقه نگاری، شواهد متعدد روایی و رجالی نیز بر آن گواهی می دهد. با مطالعه این گزارش ها روشن می شود که امامان شیعه کوشیده اند ضمن ملاحظه استعدادهای مختلف اصحاب، روش ها و برداشت هایشان را در مسیر صحیح مدیریت کنند. در این نوشتار در پی گزارش و بررسی این نوع تفاوت ها و مواضع امامان در برابر آنها هستیم و همچنین با استناد به منابع معتبر حدیثی و رجالی شیعی به چرایی اش نیز اشاره می کنیم.

امامیه, اصحاب امامیه, امامان شیعه, روش های کلامی, قیاس