روح اله آدینه - استادیار گروه فلسفه و حکمت اسلامی دانشگاه بین المللی امام خمینی(ره)
سیده رقیه موسوی - دانشجوی دکتری فلسفه دانشگاه شهید مدنی آذربایجان

واقع‎نمایی یافته‎های ذهن و چگونگی آن، از مسائل اساسی معرفت شناسی است. به نظر می‎رسد در فلسفه صدرالمتالهین، واقع‎نمایی ذهن به دو شکل کلی مطرح شده است؛ تطابق عوالم و تطابق ماهوی میان وجود ‎ذهنی و وجود‎ خارجی. اما به دلیل گوناگونی تعابیر از ماهیت در آثار صدرا، شارحان حکمت‎صدرایی به مساله چیستی ماهیت و نوع رابطه آن با وجود توجه ویژه داشته و هر کدام تحلیل و تدقیق خاصی ارائه کرده‎اند. در این مقاله به تقریر و تبیینات آیت‎الله جوادی‎آملی و استاد مصباح‎یزدی متمرکز شده و سعی کرده‎ایم با روش توصیفی‎تحلیلی به چگونگی تطابق ذهن و عین از دیدگاه این دو شارح متاخر حکمت متعالیه بپردازیم؛ یافته های تحقیق چنین است که ایشان با توجه به نقش ماهیت و مفاهیم ماهوی در واقع نمایی ذهن،  ملاک بودن ماهیت برای شناخت، و نوع رابطه ماهیت با وجود درحکمت صدرایی، معتقدند ماهیت صرفا ظهور ذهنی داشته، در خارج هیچ تحققی ولوبالعرض ندارد و جایگاه آن فقط در ذهن است؛ از این رو ماهیت ذهنی فقط حاکی از واقعیت خارجی بوده و مطابقت عینی بین ماهیت ذهنی و واقعیت خارجی معنا ندارد؛ بین ذهن و خارج تنها مطابقت‎حکایی برقرار است.

کلیدواژه ها: ماهیت, مفاهیم ماهوی, جود ذهنی, مطابقت‎حکایی, جوادی‎آملی, مصباح‎یزدی