علی قدردان قراملکی - دانش آموخته دکتری کلام دانشگاه معارف اسلامی قم
محمدحسن قدردان قراملکی - استاد گروه کلام پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی

تجرد یا عدم تجرد نفس، مهمترین مسئله نفس‎شناسی است که تاثیر بسیاری بر دیگر مسائل این موضوع دارد. آیت الله جوادی آملی مانند دیگر حکما و به‎ویژه پیروان حکمت متعالیه به تجرد نفس معتقد بوده و دیدگاه برخی دین پژوهان نقل گرا را که از جسمانیت نفس دفاع می کنند ناتمام دانسته و ادعای خویش را با  ادله عقلی متعددی مستند می‎کند. در این تحقیق با روش کتابخانه‎ای آثار متعدد استاد جوادی آملی رصد و ادله ایشان گردآوری شده است؛ سپس  با تحلیل توصیفی این ادله تبیین و به دو قسم کلی تقسیم شده اند:  ادله معرفتی با اقسام «علم حضوری به خود»، «تحصیل علم حصولی توسط نفس»، «ادراک کلیات» و «اتحاد علم، عالم و معلوم» و ادله غیر معرفتی با اقسام «اشتیاق به زندگی جاوید» و «نفس، منشا امور ثابت» قابل تحلیل است. متکلمان نقل گرا این ادله را مخدوش دانسته و سعی در مناقشه در آنها دارند. نگارنده با تامل در این مناقشات، به پاسخ گویی آنان بر اساس مبانی استاد پرداخته است. در ادامه اشاره‎ای به ادله متعدد و متکثر تجرد نفس در آثار پیشینیان و برخی کاستی‎های آنها  و گذر و تمسک آیت الله جوادی آملی از ادله ناتمام، به ادله   تام شده است. نویسنده معتقد است افزون بر ادله مورد استناد ایشان، ادله دیگری نیز توان اثبات تجرد نفس را دارد که استاد به آن ها اشاره ننموده اند.  

کلیدواژه ها: جوادی آملی, تجرد نفس, ادله عقلی, ادله معرفتی, ادله غیرمعرفتی