محمد مصطفایی - استادیار فلسفه، وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، تهران، ایران

 تبیین سنخ وجود خدا و وجود ممکنات از مسائل غامض در الاهیات فلسفی و کلامی محسوب می شود. در آثار میرداماد درباره تبیین ارتباط وجودی خدا با ممکنات مطالبی وجود دارد که بعضا متعارض می نماید. بسیاری از مبانی فلسفی وی همچون مباحث هستی شناسی، تناسب عینی علت و معلول، اصل «معطی شیء فاقد شیء نیست»، قاعده «الواحد لایصدر عنه الا الواحد»، تقرب و تبعد موجودات نسبت به خداوند، علم الاهی و اتحاد عالم و معلوم، با هم سنخی همخوانی دارد، ولی برخی مبانی دیگر وی مانند قول اشتهاری اصالت ماهیت، با تباین وجود خدا و ممکنات قرابت بیشتری دارد. بررسی و تحلیل نظریات میرداماد در این مسئله این نتیجه را ثمر می دهد که وی هم سنخی وجود خدا و وجود ممکنات را قبول دارد و تباینی بین آنها به صورت مطلق روا نمی داند. هم سنخی لوازمی دارد که آثار میرداماد با آنها همخوانی دارد.

میرداماد, وجود خدا, وجود ممکنات, وحدت شخصی وجود, وحدت تشکیکی وجود.