عباس کعبی
محمدنبی الهام

خصلت اجتماعی انسان، ضرورت و بداهت وجود حکومت و تشکیلات در زندگی وی را به روشنی نشان می دهد؛ ازاین رو اسلام به عنوان یک دین جامع و کامل که دارای مبانی و نگاه خاصی به مسائل سیاسی و اجتماعی است، به این امر اهتمام ویژه ای مبذول داشته و برای جامعه اسلامی، نظام سیاسی متناسب با هویت دینی و اسلامی تعریف کرده است. تحقیق پیش رو در پی آن است تا یکی از ابعاد این موضوع، یعنی شرایط حاکم اسلامی را از نگاه فریقین مورد بحث و بررسی قرار دهد. بر این اساس، پژوهش حاضر پس از تبیین و توضیح مفاهیم مرتبط و همسو با بحث، به توضیح آرا و دیدگاههای هردو طرف این بحث پرداخته است. ابتدا دیدگاه اهل سنت مطرح گردیده و شرایط حاکم از نگاه آنان مورد بحث قرار گرفته است. از این دیدگاه برای حاکم اسلامی در ابتدا شرایطی مانند فقاهت، عدالت، سلامتی و توانایی و قرشی بودن و ... معتبر دانسته شده که پس از بحث و بررسی، موارد اختلاف و اتفاق آن نیز بیان شده است. در قسمت بعدی تحقیق، شرایط حاکم اسلامی از نظر فقهای شیعه مطرح گردیده است. نگارنده در این راستا موضوع را از دیدگاه فقهای قدیم و معاصر به بحث گذاشته و به تشریح مهم ترین شرایطی که در آثار و مباحث فقها برای حاکم اسلامی، مانند فقاهت، عدالت و قدرت مدیریت و رهبری شرط دانسته شده، پرداخته و ادله عقلی و نقلی آن را تبیین کرده است.

حکم, حکومت اسلامی, حاکم اسلامی, ولایت, ولایت فقیه